Αν ανατρέξουμε λίγα χρόνια πιο πίσω θα θυμηθούμε ότι η Ελλάδα αγωνιούσε για τις εκθέσεις της περιβόητης τρόικα που έλεγχε την πορεία της ελληνικής οικονομίας, την περίοδο των μνημονίων.
Σήμερα η Ελλάδα είναι παράδειγμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τις οικονομικές επιδόσεις της, κατακτώντας τη θέση της μέσω της επενδυτικής βαθμίδας και στην παγκόσμια αγορά. Ο στόχος αυτός ήταν από τους βασικούς , από την πρώτη ημέρα της διακυβέρνησης Μητσοτάκη και κατακτήθηκε με απόλυτη επιτυχία.
Τις μέρες που διανύουμε τα βλέμματα της Ευρώπης και όχι μόνο έχουν πέσει πάνω σε σειρά χωρών για τις αρρυθμίες που παρουσιάζουν οι οικονομίες τους. Έντεκα χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Ιταλίας, πρόκειται να τιμωρηθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για υπερβολικές κρατικές δαπάνες μόλις τεθούν σε ισχύ οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες μέσα στο 2024.
Οι συγκεκριμένες χώρες παρουσίασαν το 2023 δημοσιονομικά ελλείμματα μεγαλύτερα από το όριο του 3% του ΑΕΠ, δηλαδή το ανώτατο επιτρεπόμενο σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ. Η Επιτροπή θα αποφασίσει τον Ιούνιο εάν θα κινήσει τις λεγόμενες διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση.
Χώρες της ευρωζώνης είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν πρόστιμα εάν δε διορθώσουν την πορεία τους, ενώ οι χώρες εκτός του ευρώ αντιμετωπίζουν κινδύνους για τη διεθνή φήμη τους στις αγορές. Η Γαλλία, η Ιταλία και το Βέλγιο, των οποίων τα ελλείμματα υπερβαίνουν το 3% και δε σχεδιάζουν να επιστρέψουν εντός «στενού» πλαισίου στις δαπάνες τους τα επόμενα χρόνια, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα δεχθούν κυρώσεις.
Οι δημοσιονομικοί κανόνες είχαν ανασταλεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19 και πλέον εφαρμόζονται εκ νέου μετά τη μεταρρύθμισή τους, συμπεριλαμβανομένων ρητρών που παρέχουν περισσότερα περιθώρια για επενδύσεις στον τομέα της Άμυνας.
Οι νέοι κανόνες ενισχύονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία έχει δηλώσει ότι θα μπορούσε να αποκλείσει χώρες από το νέο αλλά μη εφαρμοζόμενο ακόμη πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της, εάν δεν ενεργήσουν σύμφωνα με τις συστάσεις της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος.
Ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ισπανίας και της Τσεχίας, υποστηρίζουν ότι το έλλειμμά τους θα επανέλθει στο 3% ή και χαμηλότερα εντός του τρέχοντος έτους και ότι δεν θα πρέπει να τιμωρηθούν για την προσωρινή παράβαση των κανόνων.
«Ενδεχομένως να υπάρχουν περιπτώσεις που κινούνται στο όριο», δήλωσε πρόσφατα ο Βάλντις Ντομπρόβσκις, εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδιος για τις Οικονομικές Υποθέσεις. «Εάν υπάρχει χώρα της οποίας το υπερβολικό έλλειμμα είναι κοντά στο 3%, αλλά κινείται σε αυτό το ύψος προσωρινά, ενδεχομένως να αποφασίσουμε να μην χρησιμοποιήσουμε τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Ο προϋπολογισμός του 2024 μπορεί να ληφθεί υπ’ όψιν».
Η Ρουμανία, η οποία δεν είναι μέλος της ευρωζώνης, είναι επί του παρόντος η μόνη χώρα σε διαδικασία ελέγχου. Η Πολωνία και η Ρουμανία, καθώς και η Σλοβακία, μέλος της ευρωζώνης, πιέζουν για εξαίρεση, με το σκεπτικό ότι οι στρατιωτικές δαπάνες που προκλήθηκαν από τη γενική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τις έχουν ωθήσει πάνω από το όριο του 3%.
Η Κομισιόν έχει δεχθεί στο παρελθόν κριτική για την αποτυχία επιβολής των κανόνων για το έλλειμμα, ειδικά στην περίπτωση της Γαλλίας. Η αυστηρότερη επιβολή των κανόνων ήταν βασικό αίτημα της Γερμανίας και άλλων, κατά τις διαπραγματεύσεις για τη μεταρρύθμισή τους μετά την πανδημία.
Μια πιθανή εξέλιξη είναι ότι χώρες να τεθούν σε διαδικασία ελέγχου , ωστόσο ότι η δημοσιονομική προσαρμογή που θα ορίσει η Επιτροπή το φθινόπωρο, να είναι μικρότερη της αναμενόμενης.
Στο μεταξύ πίστη στη δημοσιονομική σταθερότητα και στην υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική «εκπέμπει» το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, τόσο με το αρχικό σενάριο για το Πρόγραμμα Σταθερότητας που θα αποσταλεί στις Βρυξέλλες, όσο και με το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα έως τις 20 Σεπτεμβρίου.
Το Πρόγραμμα Σταθερότητας είναι ένα 5σέλιδο κείμενο με βασικούς πίνακες, το οποίο θα καλύπτει την περίοδο 2023- 2025. Για τις βασικές παραδοχές του συνοπτικού κειμένου, ο υπουργός Κωστής Χατζηδάκης έχει αναφέρει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα για το 2025 υπολογίζεται στο 2,1% του ΑΕΠ, ενώ θα προβλέπεται ανάπτυξη 2,5% σε μέσα επίπεδα έως και το 2027.
Στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα αναμένεται να «αποκαλυφθούν» τυχόν άλλες δημοσιονομικές παρεμβάσεις σε βάθος τετραετίας, καθώς και τα εναλλακτικά μακροοικονομικά σενάρια. Πολλά θα αποσαφηνιστούν τον Ιούνιο, όταν η Κομισιόν θα δώσει οδηγίες προς όλα τα κράτη- μέλη για τα όρια των «καθαρών» δαπανών. Οι συγκεκριμένες οδηγίες θα είναι δεσμευτικές όχι μόνο για το 2025, αλλά για την τετραετία 2025- 2028. Παράλληλα, ανά έτος οι Βρυξέλλες θα ενημερώνουν τα κράτη- μέλη για το ποια θα πρέπει να είναι η αύξηση των «καθαρών» πρωτογενών δαπανών την επόμενη χρονιά.
