Για τα προβλήματα από τις πλημμύρες και τα καιρικά φαινόμενα αλλά και την αντισεισμική θωράκιση της χώρας μιλά σε συνέντευξη του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ Καθηγητής Ευθύμιος Λέκκας. Για τον κίνδυνο πλημμυρών στο Λεκανοπέδιο ο κ. Λέκκας υπογραμμίζει ότι ο Κηφισός περιορίζεται δραστικά από την οικοδόμηση που έχει γίνει στις εκατέρωθεν πλευρές, σημειώνοντας πως θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για έναν ποταμό που ασφυκτιά.
Όπως τονίζει ο καθηγητής, τα φυσικά φαινόμενα εξελίσσονται στη Γη εδώ και εκατομμύρια χρόνια και εκείνο το οποίο συμβαίνει, είναι ο άνθρωπος να προκαλεί αποσταθεροποίηση της κατάστασης. «Εκείνο το οποίο θα πρέπει να κάνουμε είναι να μετριάσουμε την παρέμβαση μας και να προσαρμοστούμε στα φαινόμενα της φύσης» λέει χαρακτηριστικά.
Για την αντισεισμική θωράκιση της χώρας ο κ. Λέκκας υπογραμμίζει ότι «η Ελλάδα είναι πολύ καλά θωρακισμένη ακόμα και σε μεγάλου μεγέθους σεισμούς» και «Οι Έλληνες έχουν αποκτήσει μία υψηλού επιπέδου γνώση και αντίληψη για την αντιμετώπιση μίας σεισμικής καταστροφής, η οποία μάλιστα βελτιώνεται από γενιά σε γενιά, κάτι που δυστυχώς δεν έχει γίνει για τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές».
Επισημαίνει ακόμη ότι πρόσφατα επικαιροποιήθηκε το Πρόγραμμα προσεισμικού Ελέγχου Κτιρίων, καθιστώντας υποχρεωτικό τον προσεισμικό έλεγχο σε κρίσιμες υποδομές, δράση που υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Προέδρου του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας Ευθύμιου Λέκκα στοΑΠΕ-ΜΠΕ και τον δημοσιογράφο Γιώργο Ψύλλια
Κύριε Λέκκα κλείσατε 10 χρόνια στο τιμόνι του ΟΑΣΠ. Ποια είναι τα σημαντικότερα μέτρα που πήρατε επί των ημερών σας για την αντισεισμική θωράκιση της χώρας;
Η εκπαίδευση των πολιτών είναι ίσως το σημαντικότερο μέτρο και ένας από τους βασικούς πυλώνες πρόληψης για την αντιμετώπιση του σεισμού και των πιθανών δευτερογενών φαινομένων. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκαν περισσότερα από 1300 επιμορφωτικά Προγράμματα με έμφαση στη εκπαιδευτική κοινότητα και στα ΑμεΑ, αλλά και επιχειρησιακές ασκήσεις ετοιμότητας για σεισμό και συνοδά γεωδυναμικά φαινόμενα, που συνδιοργανώθηκαν με τους αντίστοιχους αρμόδιους φορείς. Η άσκηση πεδίου πλήρους ανάπτυξης για την αντιμετώπιση μεγάλου σεισμικού γεγονότος στην Περιφέρεια Κρήτης με τη γενική ονομασία «ΜΙΝΩΑΣ 2024» ήταν η μεγαλύτερη που έχει γίνει ποτέ στην Ελλάδα, από άποψης τόσο έκτασης και συμμετοχής, όσο και πολυπλοκότητας.
Επιπλέον, θεσμοθετήθηκε ο Κανονισμός Αποτίμησης Δομητικών Επεμβάσεων Τοιχοποιίας (ΚΑΔΕΤ) και αναθεωρήθηκε δύο φορές ο Κανονισμός Επεμβάσεων (ΚΑΝΕΠΕ). Επιπλέον υποστηρίζονται ο Ελληνικός Κανονισμός Ωπλισμένου Σκυροδέματος (ΕΚΩΣ) και ο Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός (ΕΑΚ), του οποίου η διαδικασία εναρμόνισης με τους Ευρωκώδικες βρίσκεται σε εξέλιξη.
Υπό αναθεώρηση είναι και ο Χάρτης Σεισμικής Επικινδυνότητας του Ελληνικού χώρου, ενώ υλοποιείται η Εθνική Βάση Ενεργών Ρηγμάτων και Σεισμοτεκτονικών Δεδομένων της Χώρας σε μορφή web GIS από την ΕΑΓΜΕ υπό την επίβλεψη και εποπτεία της Επιτροπής Σεισμοτεκτονικής του Ο.Α.Σ.Π.
Πρόσφατα επικαιροποιήθηκε το Πρόγραμμα Προσεισμικού Ελέγχου Κτιρίων, καθιστώντας υποχρεωτικό τον προσεισμικό έλεγχο σε κρίσιμες υποδομές, δράση που υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU με συνολικό προϋπολογισμό 32.492.400 ευρώ, ενώ υλοποιείται και Επιχειρησιακή Δράση για τη Μείωση της Κατολισθητικής Διακινδύνευσης στην Καλδέρα του Ηφαιστειακού Συμπλέγματος της Σαντορίνης.
Η Ελλάδα που είναι μία χώρα σεισμογενής. Πόσο θωρακισμένη είναι απέναντι σε έναν μεγάλο σεισμό της τάξεως των 7 Ρίχτερ; Οι αρμόδιοι φορείς πόσο ευέλικτοι είναι στον συντονισμό; Οι Έλληνες έχουν κουλτούρα λήψης μέτρων αντισεισμικής προστασίας;
Η Ελλάδα είναι μία σεισμογενής χώρα, μία χώρα που οφείλει την φυσικογεωγραφική της μοναδικότητα στις εξελισσόμενες γεωδυναμικές και υδρομετεωρολογικές διεργασίες και κυρίως στους σεισμούς. Η αντισεισμική θωράκιση της χώρας οφείλεται στις δράσεις του ΟΑΣΠ, ο οποίος εδώ και 40 χρόνια διαμορφώνει την αντισεισμική πολιτική στην Ελλάδα. Η πολιτική αυτή έχει τέσσερεις στόχους: 1. Την ανάλυση και εκτίμηση κινδύνου που προέρχεται μέσα από τις επιστημονικές επιτροπές σε συνδυασμό με την αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης από τα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας 2. Την εκπαίδευση όλου του πληθυσμού και κυρίως των νέων ανθρώπων, με στόχο να αποκτήσουν μία αντισεισμική συνείδηση, 3. Τους κανονισμούς και τις κανονιστικές διατάξεις για τις κατασκευές, κανονισμοί και διατάξεις που είναι από τους σημαντικότερους σε όλο το κόσμο και έχουν προσδώσει στις κατασκευές μια εξαιρετική ανθεκτικότητα στο φαινόμενο του σεισμού, 4. Την συμβολή σε επιχειρησιακά σχέδια και σχέδια ετοιμότητας.
Συνεπώς η χώρα είναι πολύ καλά θωρακισμένη ακόμα και σε μεγάλου μεγέθους σεισμούς. Οι Έλληνες έχουν αποκτήσει μία υψηλού επιπέδου γνώση και αντίληψη για την αντιμετώπιση μίας σεισμικής καταστροφής, η οποία μάλιστα βελτιώνεται από γενιά σε γενιά, κάτι που δυστυχώς δεν έχει γίνει για τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές.
Κύριε Λέκκα τα τελευταία χρόνια, η καλύτερα όσο περνούν τα χρόνια, βλέπουμε τεράστιες καταστροφές από τα καιρικά φαινόμενα σε τι οφείλεται αυτό; Φταίει μόνο η κλιματική κρίση η φταίει πιο πολύ ο άνθρωπος;
Για την κλιματική κρίση ευθύνεται αποκλειστικά ο άνθρωπος, ο οποίος παρεμβαίνει και διαταράσσει διαδικασίες με αποτέλεσμα τα φυσικά φαινόμενα να επιδρούν για την απόκτηση της ισορροπίας. Τα φυσικά φαινόμενα εξελίσσονται στη Γη εδώ και εκατομμύρια χρόνια και εκείνο το οποίο συμβαίνει, είναι ο άνθρωπος να προκαλεί αποσταθεροποίηση της κατάστασης. Εκείνο το οποίο θα πρέπει να κάνουμε είναι να μετριάσουμε την παρέμβαση μας και να προσαρμοστούμε στα φαινόμενα της φύσης.
Κάθε φορά που βρέχει αγωνιούμε αν θα πλημμυρίσει ο Κηφισός αν θα πλημμυρίσουν οι γειτονιές της Αθήνας; Το λεκανοπέδιο Αττικής είναι μία δύσκολη περιοχή της χώρας; Και τι πρέπει να γίνει;
Ο Κηφισός είναι ο κύριος ποταμός υδρογραφικού δικτύου που αποστραγγίζει τα 2/3 της έκτασης του λεκανοπεδίου της Αττικής. Βεβαίως, ο Κηφισός περιορίζεται δραστικά από την οικοδόμηση που έχει γίνει στις εκατέρωθεν πλευρές και θα έλεγε κανείς ότι είναι ένας ποταμός που ασφυκτιά. Ο πλημμυρικός κίνδυνος κατά μήκος του και εκατέρωθεν είναι μεγάλος. Ένα στοιχείο που συμβάλει σε αυτό είναι ότι το λεκανοπέδιο έχει τσιμεντοποιηθεί με αποτέλεσμα τη μηδενική σχεδόν φυσική απορρόφηση και συνεπώς την υψηλή απορροή του νερού και την διοχέτευση του στην κοίτη του Κηφισού.
Κύριε καθηγητά στη χώρα υπάρχουν πάρα πολλά πεπαλαιωμένα έργα ανάμεσα τους και γέφυρες που είναι πλέον επικίνδυνες. Πόσες από αυτές τις γέφυρες θεωρείτε ότι πρέπει να επισκευαστούν ή να ανακατασκευαστούν;
Ειδικά τον έλεγχο της κατάστασης των γεφυρών το έχει αναλάβει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας σε συνεργασία με Περιφέρειες. Υποθέτω ότι θα γίνουν οι σχετικοί έλεγχοι και θα αποφανθεί ποιες είναι οι γέφυρες που χρήζουν παρεμβάσεων. Σίγουρα, οι γέφυρες είναι κατασκευές που έχουν στη πλάτη τους αρκετές δεκαετίες και βεβαίως αυτές ή θα πρέπει να ενισχυθούν ή θα πρέπει να αντικατασταθούν με νέες. Σε κάθε περίπτωση, ενίσχυσης ή αντικατάστασης του έργου, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τα νέα δεδομένα που προκύπτουν από την κλιματική κρίση.
Επισκεφθήκατε πρόσφατα την Βαλένθια την περιοχή που επλήγη από τις πλημμύρες ποια είναι η εμπειρία σας από αυτή την επίσκεψη; Ποια ομοιότητα μπορεί να έχει αυτή η κατάσταση με την Ελλάδα;
Η Βαλένθια αποτελεί ένα γεγονός-οδηγό για την αλλαγή της διαχείρισης των πλημμυρών. Τα φυσικά φαινόμενα λειτουργούν με τους δικούς τους νόμους, τις δικές τους διαδικασίες και δεν λαμβάνουν υπόψη τις δικές μας προσεγγίσεις, οι οποίες πρέπει να προέρχονται από τη διαχρονική εξέλιξη των φυσικών φαινομένων σε μια περιοχή, δηλαδή την εξέλιξη και τα χαρακτηριστικά τους τουλάχιστον τα τελευταία 15.000 χρόνια, όσο διαρκεί μία παγετώδης και μία μεσοπαγετώδης περίοδος. Είμαστε πολύ μικροί για να κατανοήσουμε πλήρως τις διεργασίες που εξελίσσονται στη φύση.
Η Βαλένθια με την Ελλάδα έχουν και πολλά κοινά, αλλά και σημαντικές διαφορές. Στο τελευταίο γεγονός της Βαλένθιας είχαμε πολλές ξαφνικές πλημμύρες (flash flood), ενώ στην Ελλάδα έχουμε ναι μεν αρκετές ξαφνικές πλημμύρες, αλλά και σημαντικές ποτάμιες πλημμύρες. Σε κάθε περίπτωση όλα αυτά τα φαινόμενα μας δείχνουν το δρόμο που θα πρέπει να ακολουθήσουμε, ο οποίος είναι ένας και μοναδικός, η προσαρμογή. Είναι απαραίτητο να προσαρμοστούμε στις εξελισσόμενες διαδικασίες της φύσης και με βάση αυτές να σχεδιάζουμε, διαφορετικά δεν θα υπάρχει καμία τύχη στην προσπάθεια μείωσης της διακινδύνευσης.
Πως λειτουργεί μέχρι τώρα ο ευρωπαϊκός μηχανισμός αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών; Πόσο ουσιαστικός είναι;
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Αντιμετώπισης Φυσικών Καταστροφών είναι μια ουσιαστική διαδικασία, η οποία δημιουργήθηκε πριν από 6 χρόνια. Έχει σκοπό να βοηθάει με τις δυνάμεις των χωρών που τον απαρτίζουν, τις χώρες που κάθε φορά πλήττονται. Συνεπώς κατά την διαχείριση των φυσικών καταστροφών έχουμε περισσότερες δυνάμεις, περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό και πέρα από τα θετικά αποτελέσματα στο επιχειρησιακό κομμάτι, με την λειτουργία του οργανισμού δημιουργείται ένα εργαστήριο ανταλλαγής απόψεων και συνεργασίας επιστημόνων, αλλά κυρίως δημιουργείται ένα κλίμα αλληλεγγύης μεταξύ των χωρών.
Σας βλέπουμε πάντα να τρέχετε πρώτος όλα αυτά τα χρόνια και στους σεισμούς και στις φυσικές καταστροφές πλημμύρες κλπ. , ποια είναι τα τρία μεγάλα γεγονότα που σας συγκλόνισαν;
Από την πρώτη στιγμή που ασχολήθηκα με το αντικείμενο της διαχείρισης των φυσικών καταστροφών, θεώρησα σκόπιμο να είμαι παρών στο πεδίο εξέλιξης των φαινομένων. Τα χρόνια αυτά έχω πραγματοποιήσει πάνω από 60 αποστολές σε όλο τον κόσμο και δεκάδες σε όλη την Ελλάδα. Αποστολές επιστημονικές, επιχειρησιακές ή αποστολές για παροχή ανθρωπιστικής ή τεχνικής βοήθειας. Θεωρώ ότι το πεδίο είναι αυτό το οποίο τροφοδοτεί με πρωτογενή στοιχεία κάθε επιστήμονα. Ποτέ δεν ήμουν ένας επιστήμονας του καναπέ. Ήθελα πάντα να είμαι κοντά στην εξέλιξη των φαινομένων και κυρίως κοντά στους ανθρώπους, οι οποίοι υφίστανται τις επιπτώσεις μίας καταστροφής. Αν μπορούσα να ξεχωρίσω από τις αποστολές 3 γεγονότα, αυτά είναι: α) Ο σεισμός (9.3 Mw) και το τσουνάμι τον Δεκέμβριο του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό, όπου έχασαν τη ζωή τους πάνω από 227.000 άτομα σε 14 χώρες, β) Ο σεισμός (9.1 Mw) και το τσουνάμι το 2011 στην Ιαπωνία, τα οποία με τη σειρά τους προκάλεσαν την φυσικοτεχνολογική καταστροφή στο πυρηνικό σταθμό Fukushima και γ) Δεν θα μπορούσα να μην συμπεριλάβω το τελευταίο μεγάλο σεισμικό γεγονός στην Τουρκία το 2023, ένα γεγονός με πολλές επιπτώσεις μεταξύ των οποίων, πολλές ανθρώπινες απώλειες, τρομακτικός αριθμός καταρρεύσεων κτηρίων και υποδομών, εξαιρετικά μεγάλος αριθμός και ποικιλία συνοδών γεωδυναμικών φαινομένων, που με τη σειρά τους δημιούργησαν επιπρόσθετες επιπτώσεις.
Μάλιστα, στην αποστολή στην Τουρκία είχα ως επικεφαλής την ευθύνη όλης της ελληνικής αποστολής, η οποία είχε θετικό αποτέλεσμα, όχι μόνο στο πεδίο παροχής βοήθειας και διαχείρισης της κρίσης, αλλά κυρίως στις σχέσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας που διαμορφώθηκαν στην συνέχεια.
Έχετε τηλεφωνήσει σε πρωθυπουργό ή υπουργό αυτά τα 10 χρόνια μέσα στη νύχτα για κάποιο φυσικό γεγονός;
Τα δέκα τελευταία χρόνια αντιμετωπίσαμε αρκετά γεγονότα εκτάκτων αναγκών για πληθώρα φυσικών φαινομένων. Εξαιτίας της θέσης μου στον ΟΑΣΠ έχω επικοινωνήσει αρκετές φορές με τον Πρωθυπουργό αλλά και στελέχη της κυβέρνησης για θέματα διαχείρισης της έκτακτης ανάγκης, αλλά και για ενημέρωση πάνω σε θέματα εξέλιξης των φυσικών φαινομένων και των απαιτούμενων ενεργειών.
Στη θητεία μου στον ΟΑΣΠ συνεργάστηκα με πάνω από 15 υπουργούς γόνιμα και αποδοτικά, έτσι ώστε να μειωθεί η διακινδύνευση στον Ελληνικό χώρο από φυσικά φαινόμενα σε μια περίοδο εξελισσόμενης κλιματικής κρίσης.
