Το Πάσχα, η σημαντικότερη γιορτή του Χριστιανισμού, ενώνει εκατομμύρια πιστούς σε όλο τον κόσμο. Παρόλο που η ουσία της γιορτής παραμένει κοινή, η Ανάσταση του Χριστού, οι ημερομηνίες και τα έθιμα διαφέρουν μεταξύ Ορθόδοξης και Καθολικής Εκκλησίας. Πολλοί δεν γνωρίζουν ωστόσο πώς υπολογίζεται το Πάσχα σε κάθε παράδοση και πώς διαφοροποιούνται οι εορτασμοί.
Ο Υπολογισμός της Ημερομηνίας
Ορθόδοξη Εκκλησία
Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί χρησιμοποιούν το Ιουλιανό ημερολόγιο, που διαφέρει κατά 13 ημέρες από το Γρηγοριανό. Επιπλέον, τηρείται η παράδοση το Πάσχα να εορτάζεται πάντα μετά το Εβραϊκό Πάσχα (Πεσάχ). Το Πάσχα προσδιορίζεται ως η πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας (σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο).
Καθολική Εκκλησία
Οι Καθολικοί ακολουθούν το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Το Πάσχα ορίζεται ως η πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία (21 Μαρτίου). Αν η πανσέληνος τύχει Κυριακή, η γιορτή μεταφέρεται στην επόμενη.
Αυτές οι διαφορές δημιουργούν απόκλιση μία έως πέντε εβδομάδες ανάμεσα στις δύο ημερομηνίες.
Τα Έθιμα
Η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκινά με την Κυριακή των Βαΐων. Για την Ορθόδοξη Εκκλησία η κορυφαία στιγμή είναι η Ακολουθία της Ανάστασης τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Η τελετή ξεκινά με τη διανομή του Αγίου Φωτός και την ψαλμωδία «Χριστός Ανέστη». Τα έθιμα περιλαμβάνουν το τσούγκρισμα κόκκινων αυγών, την παραδοσιακή μαγειρίτσα και το ψήσιμο αρνιού την Κυριακή του Πάσχα.
Στην Καθολική Εκκλησία το Μεγάλο Σάββατο τελείται η Αγρυπνία της Ανάστασης, όπου ευλογείται το νέο φως και το Πασχαλινό κερί. Το πρωί της Κυριακής τελείται η Αναστάσιμη Λειτουργία, ενώ ο Πάπας απευθύνει το παγκόσμιο μήνυμα Urbi et Orbi.
Πότε Συμπίπτει το Πάσχα;
Υπάρχουν χρονιές όπου οι εορτασμοί συμπίπτουν. Αυτό γίνεται όταν οι αστρονομικοί και ημερολογιακοί υπολογισμοί ευθυγραμμίζονται, ενώ παράλληλα το Εβραϊκό Πάσχα έχει προηγηθεί. Κάτι τέτοιο συμβαίνει φέτος, το 2025, ενώ η προηγούμενη φορά που ο εορτασμός του Πάσχα ήταν κοινός για Ορθοδόξους και Καθολικούς ήταν το 2017.
Το Πάσχα, πέρα από τις διαφορές, παραμένει ο κορυφαίος συμβολισμός της ελπίδας και της Ανάστασης. Οι παραδόσεις, τα ήθη και οι ημερολογιακές διαφορές προσδίδουν ξεχωριστό χαρακτήρα στην κάθε γιορτή, αποδεικνύοντας τη ζωντάνια και τη δύναμη της πίστης μέσα στον χρόνο.
Το Πάσχα στη Σύρο και την Τήνο
Στην Ελλάδα το Ορθόδοξο Πάσχα είναι το επίκεντρο και οι Καθολικοί που ζουν εδώ είτε είναι Έλληνες είτε ξένοι, το γιορτάζουν μαζί με τους υπόλοιπους. Η Σύρος και η Τήνος είναι δύο νησιά μοναδικά στην Ελλάδα, όπου Ορθόδοξοι και Καθολικοί συνυπάρχουν αρμονικά και το Πάσχα έχει μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα, παρά τις όποιες ιδιαιτερότητες.
Σύρος – Η πρωτεύουσα της συνύπαρξης
Η Σύρος έχει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αρμονικής συμβίωσης Ορθοδόξων και Καθολικών στην Ελλάδα. Στη Σύρο, Ορθόδοξοι και Καθολικοί γιορτάζουν το Πάσχα μαζί, την ίδια ημερομηνία, ακόμα κι αν οι επίσημες εκκλησίες τους διαφέρουν αλλού. Αυτό γίνεται για να κρατηθεί η ενότητα του νησιού, κάτι που καθιερώθηκε από παλιά.
Τη Μεγάλη Παρασκευή, οι επιτάφιοι από τις Ορθόδοξες εκκλησίες και τους Καθολικούς ναούς (όπως του Αγίου Γεωργίου στην Άνω Σύρο) περιφέρονται στους δρόμους, συχνά συναντώνται και σμίγουν στις πλατείες, με κοινές δεήσεις.
Στις Αναστάσιμες ακολουθίες, αν και κάθε δόγμα έχει τη δική του λειτουργική παράδοση, το βίωμα και το πνεύμα της γιορτής είναι κοινό σε όλο το νησί, ενώ υπάρχει μεγάλη συμμετοχή στις λειτουργίες και στους δύο τύπους ναών, τόσο από Ορθοδόξους όσο και από Καθολικούς.
Τήνος – Η Παναγιά και το Πάσχα
Η Τήνος, αν και πιο γνωστή για την Παναγία της Τήνου, φιλοξενεί κι αυτή μεγάλη Καθολική κοινότητα, κυρίως στα χωριά της ενδοχώρας. Και στην Τήνο οι κάτοικοι και οι επισκέπτες δεν γιορτάζουν το Πάσχα ξεχωριστά, όμως στις καθολικές εκκλησίες πραγματοποιούνται οι λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας και όταν οι ημερομηνίες είναι διαφορετικές για το Πάσχα των Καθολικών.
Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται περιφορά επιταφίων και στους Καθολικούς και στους Ορθόδοξους ναούς. Σε χωριά όπως τα Λουτρά, ο Κέχρος και ο Κρόκος, που είναι κυρίως καθολικά, τηρείται το δικό τους τελετουργικό, με κατανυκτικές λειτουργίες, ύμνους στα λατινικά και το χαρακτηριστικό Πασχαλινό κερί (Paschal Candle).
Υπάρχει μεγάλος σεβασμός και συχνά αλληλεπίσκεψη σε εορτασμούς και λειτουργίες της άλλης πλευράς. Και στα δύο νησιά, αυτό που εντυπωσιάζει είναι η αμοιβαία αποδοχή. Παρά τις λειτουργικές διαφορές, Ορθόδοξοι και Καθολικοί ανταλλάσσουν ευχές, παρακολουθούν ο ένας τις τελετές του άλλου και συμμετέχουν μαζί σε τοπικά έθιμα, όπως το τσούγκρισμα των αυγών, τα Πασχαλινά τραπέζια και τις γιορτές στα χωριά.
Η Σύρος και η Τήνος δείχνουν με τον καλύτερο τρόπο ότι η πίστη ενώνει και δεν χωρίζει. Εκεί, το Πάσχα είναι μια γιορτή πνευματικής συνύπαρξης, που τιμά τη διαφορετικότητα και αναδεικνύει την ουσία της Ανάστασης: την αγάπη και την ενότητα.
Ισίδωρος Ρούσσος
