Του Βασιλη Ταλαμαγκα
Η έννοια του Κέντρου στην ελληνική πολιτική σκηνή υπήρξε ιστορικά ταυτισμένη με την “Ένωση Κέντρου”, το κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου, που κυριάρχησε στις δεκαετίες του 1950 και 1960. Η “Ένωση Κέντρου” δεν ήταν απλώς ένας ενδιάμεσος χώρος μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς, αλλά ένα πολιτικό κίνημα με ιδεολογική ταυτότητα, σαφή κοινωνικό προσανατολισμό και βαθιές ρίζες στη μεσαία τάξη, στους φιλελεύθερους δημοκράτες και στους υποστηρικτές μεταρρυθμίσεων εντός του αστικού πλαισίου.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα ένας αντίστοιχος “Κεντρώος Χώρος” με την παραδοσιακή σημασία του όρου. Μπορούμε να απαντήσουμε πως ο πολιτικός χώρος του Κέντρου παραμένει υπαρκτός, αλλά όχι ενιαίος, ούτε ιδεολογικά συγκροτημένος με τον τρόπο που ήταν στα χρόνια της Ένωσης Κέντρου.
Μετά τη μεταπολίτευση, ο παραδοσιακός Κεντρώος χώρος απορροφήθηκε σε μεγάλο βαθμό από το ΠΑΣΟΚ, το οποίο διατήρησε για πολλά χρόνια τη φυσική του συνέχεια. Ωστόσο, μετά την κρίση του 2009 και την κατάρρευση του παραδοσιακού δικομματισμού, ο Κεντρώος χώρος κατακερματίστηκε. Σήμερα, υπάρχουν κόμματα και πολιτικές προσωπικότητες που διεκδικούν την εκπροσώπησή του — όπως το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, το Ποτάμι (πλέον ανενεργό), και σε κάποιο βαθμό, μετριοπαθείς τάσεις εντός της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ.
Ωστόσο, κανένα από αυτά τα σχήματα δεν φέρει την ιστορική συνοχή και πολιτική φυσιογνωμία της παλιάς Ένωσης Κέντρου. Το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, παρότι προσπαθεί, κινείται μεταξύ της σοσιαλδημοκρατίας και του φιλελεύθερου Κέντρου, χωρίς να έχει ακόμη καταφέρει να συγκροτήσει έναν ελκυστικό ενωτικό χώρο για τους κεντρώους ψηφοφόρους. Ταυτόχρονα, η κοινωνία μοιάζει περισσότερο πολωμένη, με ισχυρές συγκρούσεις σε θέματα ταυτότητας, δικαιωμάτων και οικονομίας, κάτι που περιορίζει τη δυναμική του Κέντρου.
Η κλασική έννοια του Κέντρου προϋπέθετε έναν πολιτικό λόγο βασισμένο στη μετριοπάθεια, τον θεσμικό σεβασμό, τον εκσυγχρονισμό και την προοδευτική κοινωνική πολιτική, χωρίς ακρότητες. Στη σημερινή εποχή, η ανάγκη για τέτοιον πολιτικό λόγο είναι έντονη, αλλά ο χώρος είναι κατακερματισμένος και ενίοτε ασαφής. Η υπερπροβολή των άκρων στα ΜΜΕ και στα social media ενισχύει την πόλωση και περιορίζει την επιρροή μιας κεντρώας φωνής.
Θα ελεγε λοιπόν κανείς ότι ναι μεν υπάρχει ένας κοινωνικά υπαρκτός Κεντρώος Χώρος — πολίτες που απορρίπτουν τις ακρότητες και επιζητούν σταθερότητα και μετριοπάθεια — αλλά δεν υπάρχει σήμερα πολιτικός φορέας που να τον εκφράζει πλήρως με την αυθεντικότητα, την ιδεολογική σαφήνεια και τη μαζικότητα της παλιάς Ένωσης Κέντρου. Το στοίχημα για το μέλλον είναι η δημιουργία ή η ανάδειξη ενός τέτοιου φορέα που θα καταφέρει να ενοποιήσει ξανά τον κεντρώο κόσμο με βάση σύγχρονες ανάγκες αλλά και ιστορική συνείδηση.
