Η Συνθήκη των Σεβρών υπογράφηκε μεταξύ της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης στις 28 Ιουλίου του 1920 (10 Αυγούστου με το νέο ημερολόγιο). Με τη Συνθήκη των Σεβρών, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ουσιαστικά διαμελίστηκε και η Ελλάδα είχε τεράστια εδαφικά οφέλη.
Πρόκειται για ένα κείμενο που τελικά δεν εφαρμόστηκε ποτέ, και για τους Τούρκους αποτελεί ακόμη και σήμερα μια οδυνηρή ήττα την οποία δεν ξεχνούν.
Στην Ελλάδα παραχωρούνταν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, και η Ανατολική Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Η περιοχή της Σμύρνης έμενε υπό την ονομαστική επικυριαρχία του Σουλτάνου αλλά θα διοικούνταν από Έλληνα Αρμοστή ως εντολοδόχο των Συμμάχων, και θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα μετά από πέντε χρόνια και ύστερα από Δημοψήφισμα.
Το άρθρο 26 της Συνθήκης όριζε ακόμα ότι αν οι Οθωμανικές Αρχές δεν συναινούσαν στην εφαρμογή της θα έχαναν την Κωνσταντινούπολη, την οποία θα μπορούσε να καταλάβει η Ελλάδα, κάτι το οποίο έντεχνα είχε προωθήσει ο Βενιζέλος.
Παράλληλα, η Βόρειος Ήπειρος ενσωματωνόταν στην Ελλάδα με το μυστικό Σύμφωνο Βενιζέλου-Τιττόνι.
Ο Ελ. Βενιζέλος υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών (φωτ.: Agence de presse Meurisse – Bibliothèque nationale de France / commons.wikimedia.org)
Η Ιταλία συμφώνησε να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα (εκτός από τη Ρόδο και το Καστελόριζο) στην Ελλάδα, και όταν η Βρετανία έδινε στο μέλλον την Κύπρο, τότε (μετά από Δημοψήφισμα) θα παραχωρούνταν και αυτά τα νησιά (η Συμφωνία ακυρώθηκε αργότερα από την Ιταλία, το 1922).
Η ταπείνωση των Οθωμανών και η αντίδραση των Νεότουρκων
Στη φημισμένη για τις πορσελάνες της πόλη Σέβρ (Sèvres) της Γαλλίας, οι συμμαχικές δυνάμεις εκπροσωπούμενες από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, την Ελλάδα, την Αρμενία, το Βέλγιο, τη Χετζάζ (τμήμα της σημερινής Σαουδικής Αραβίας), την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Γιουγκοσλαβία και την Τσεχοσλοβακία υπέγραψαν με τον Σουλτάνο Μεχμέτ ΣΤ’ τη Συνθήκη Ειρήνης που όμως απέρριψαν αμέσως οι Νεότουρκοι με αρχηγό τον Μουσταφά Κεμάλ.
Ο Σουλτάνος Μεχμέτ Στ΄ (φωτ.: Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου / commons.wikimedia.org)
Η Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε Θαλασσών
Η Συνθήκη των Σεβρών δημιούργησε την Ελλάδα των «δύο Ηπείρων και των πέντε Θαλασσών».
Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Εμπρός ήταν διθυραμβικό: «Ο κ. Βενιζέλος, δι’ υπερτάτης προσπαθείας, τα υπερπήδησεν ως όλα τα άλλα, όπως συμπληρώσει ένα αθάνατον θρίαμβον, διά τον οποίο όλοι οι Έλληνες σήμερον, εν μέσω των εκδηλώσεων της εξάλλου ταύτης χαράς, στρέφουν προς αυτόν ευγνωμόνως την σκέψιν και αισθάνονται την καρδία των πάλλουσαν εκ της ιεροτέρας συγκινήσεως».
Η επιρροή του Βενιζέλου ήταν μεγάλη απέναντι στους ηλικιωμένους ηγέτες της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και των ΗΠΑ, που ήταν και οι βασικοί πρωταγωνιστές που ποδηγετούσαν τους υπολοίπους και επέβαλαν τις αποφάσεις τους. Ιστορικοί χαρακτηρίζουν δυσανάλογη την επιρροή του Ελευθέριου Βενιζέλου με το μέγεθος της Ελλάδας.
Είχε ακουστεί μάλιστα ότι «ένα παιδί κάνει ό,τι θέλει τέσσερις αμαθείς ανθρώπους, κι ας εκπροσωπεί μια μικρή χώρα».
Τι προέβλεπε για Ελλάδα και Οθωμανική Αυτοκρατορία
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέδιδε την κυριαρχία της Μεσοποταμίας (Ιράκ), της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας στη Βρετανία ως προτεκτοράτα της Κοινωνίας των Εθνών, τη Συρία και τον Λίβανο στη Γαλλία επίσης ως προτεκτοράτα, ενώ η Ανατολία υπαγόταν στη σφαίρα επιρροής της Ιταλίας.
Η Χετζάζ, το Κουρδιστάν και η Αρμενία θα γίνονταν ανεξάρτητα κράτη.
Τα στενά των Δαρδανελίων και η Θάλασσα του Μαρμαρά αποστρατιωτικοποιούνταν και έγιναν προσωρινά Διεθνής Περιοχή, οι Σύμμαχοι αποκτούσαν τον οικονομικό έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και τέλος καθορίζονταν η ισότητα και τα δικαιώματα των χριστιανικών μειονοτήτων.
Πύρρειος νίκη – Μία Συνθήκη που δεν εφαρμόστηκε ποτέ
Κάθε Συμφωνία πρέπει να επικυρώνεται από τα Κοινοβούλια των συμβαλλομένων κρατών, κι αυτό δεν συνέβη ποτέ με τη Συνθήκη των Σεβρών. Μόνο η Ελλάδα επικύρωσε την άκυρη εν τοις πράγμασι Συνθήκη. Οι ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις που έβλεπαν τα συμφέροντά τους να αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη δεν την επικύρωσαν.
Η ίδια η Συνθήκη χαρακτηρίζεται ως «φωτογραφία της στιγμής»: Αυτό ήταν το συμφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων την ώρα των υπογραφών. Ωστόσο το ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο άφησε τη Συνθήκη «κενό γράμμα».
Οι Εκλογές που ακολούθησαν στην Ελλάδα και η ήττα του Βενιζέλου ήταν και το πρόσχημα των Συμμάχων να εγκαταλείψουν τη χώρα, αφού θεωρούσαν τον Βασιλιά Κωνσταντίνο φιλογερμανό και ενάντια στα συμφέροντά τους.
Οι Νεότουρκοι του Κεμάλ μετέφεραν την πρωτεύουσά τους στην Άγκυρα, και όπως φούντωνε το λαϊκό αίσθημα υπέρ τους, οι Σύμμαχοι είδαν ότι αλλάζουν οι ισορροπίες και έτσι η Ελλάδα έμεινε μόνη της και διχασμένη.
Ο Μουσταφά Κεμάλ στην Άγκυρα, 30 Οκτωβρίου 1920 (φωτ.: commons.wikimedia.org)
Ουσιαστικά ο αγώνας των Ελλήνων στη Μικρασία και η εκστρατεία στον Σαγγάριο έγινε για να πιεστούν στρατιωτικά οι Τούρκοι να υπογράψουν τη Συνθήκη. Ο Κεμάλ όμως δεν αναγνώρισε ποτέ την υπογραφή του Σουλτάνου, και ο αγώνας του –όπως και πολλών ηγετικών μορφών του τουρκικού στρατού– ήταν για να μην εφαρμοστεί.
Επί της ουσίας ήταν ο πρώτος αγώνας των Τούρκων με εθνικιστικά χαρακτηριστικά, και όχι για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έτσι πολλές γενιές Τούρκων γαλουχήθηκαν με το κλίμα της αδικίας και του διαμελισμού της πατρίδας τους από τους συμμάχους.
Ακολούθησε η τραγική για την Ελλάδα Μικρασιατική Καταστροφή και η υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης στις 24 Ιουλίου 1923, που καταργούσε τη Συνθήκη των Σεβρών και ήταν σαφώς ευνοϊκότερη για το κράτος που είχε ιδρύσει ο Κεμάλ… Αλλά και πάλι ο Βενιζέλος που κλήθηκε από την ελληνική Κυβέρνηση να διαπραγματευθεί ως εκπρόσωπος της Ελλάδας κατάφερε να σώσει πολλά για την ηττημένη Ελλάδα.
Τούρκικες κατάρες κατά Βενιζέλου – Πως οδηγηθήκαμε στην Μικρασιατική Καταστροφή
To σύνθημα των Τούρκων κεμαλικών στις παραμονές των μοιραίων εκλογών του Νοεμβρίου του 1920, μας θύμισε το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας “Vakit” τo 1930 (24 Ιουνίου)*. Ήταν από τότε γνωστό το τι θα συνέβαινε σε περίπτωση νίκης των βασιλικών του Λαϊκού Κόμματος.
Όπως φαίνεται, το μέλλον των Ελλήνων στην Ανατολή, το ήξεραν καλύτερα οι ίδιοι οι Τούρκοι εθνικιστές από τους, ξεγελασμένους, νεοέλληνες ψηφοφόρους. Η επίσημη εφημερίδα του Κεμάλ στην Άγκυρα έγραφε στις 28 Οκτωβρίου 1920 για τις επερχόμενες ελληνικές εκλογές: «Οι ελληνικές εκλογές θα κρίνουν την τύχη του μικρασιατικού πολέμου. Πτώση του Βενιζέλου, σημαίνει και πτώση της Ελλάδας στη Μικρά Ασία».
Ταυτόχρονα, στις διαδηλώσεις των Τούρκων εθνικιστών στην Άγκυρα κυριαρχούσε το σύνθημα: «Μπιν γιασασίν Μουσταφά Κεμάλ/ Γιασασίν Κωνσταντίνος/ Καχρολσούν Bενιζέλος», δηλαδή: «Πολύ ζήτω στον Μουσταφά Κεμάλ/ Ζήτω στον Κωνσταντίνο/ κατάρα στον Βενιζέλο».
Η απόφαση για τις μοιραίες εκλογές ήταν η πολυπαραγοντική απόφαση του Βενιζέλου, να καταφύγει σε αυτές μετά το θρίαμβο της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών. Σίγουρα η δολοφονική απόπειρα τον επηρέασε, όπως και η ερήμην του δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη, από τους δικούς του παρακρατικούς. Ήξερε ότι χρειαζόταν μια νέα λαϊκή εντολή για να υλοποιήσει οριστικά επί του εδάφους τις κατακτήσεις και κυρίως την ενσωμάτωση του Σαντζακίου Σμύρνης στην Ελλάδα.
Η προσωπική μου γνώμη πλέον είναι, ότι ο Βενιζέλος πίστευε ακράδαντα ότι θα κερδίσει τις εκλογές. Ένας λόγος ήταν ότι οι φανατικοί αντιβενιζελικοί του αντίπαλοι είχαν ήδη φύγει εκτός Ελλάδος, από το 1917. Επιπλέον, ο βασιλιάς Αλέξανδρος, γιος του έκπτωτου Κωνσταντίνου, συμμεριζόταν το όραμα του Βενιζέλου.
Εκλογές και Μικρασιατική Καταστροφή
Κάτω από κανονικές συνθήκες τίποτα δεν απειλούσε την εκλογική επικράτηση του Βενιζέλου. Όμως λίγο καιρό πριν τις εκλογές, ο Αλέξανδρος πέθανε στα 27 του από μόλυνση, μετά από δάγκωμα ενός πιθήκου. Η συνέχεια είναι γνωστή… Στη Μικρασιατική μας περιπέτεια, έγινε ιδιαίτερα αντιληπτή η ευαισθησία των μη γραμμικών συστημάτων στις, ακόμα και μικρές, μεταβολές.
Να σημειώσουμε ότι την κατάταξη του Μικρασιατικού, στα μη γραμμικά συστήματα την οφείλουμε στους όρους που το Σαντζάκιο Σμύρνης παραδόθηκε με τη Συνθήκη των Σεβρών στην ελληνική διοίκηση ως συμμαχική εποπτεία. Με το πολύ μεγάλο μεσοδιάστημα της μεταβατικής περιόδου των πέντε ετών για την πιθανή ένωση με την Ελλάδα.
Γιατί είναι ανέφικτος ένας έντιμος συμβιβασμός με την Τουρκία
Το σύστημα θα ήταν γραμμικό εάν εξαρχής το Σαντζάκιο Σμύρνης είχε αποδοθεί στην Ελλάδα, όπως έγινε με την Ανατολική Θράκη. Αυτό όμως δεν συνέβη γιατί λόγω του Εθνικού Διχασμού του 1915 και της επικράτησης των φιλογερμανών στην μοναρχική Αθήνα, η συμμετοχή της Ελλάς στο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων, αναβλήθηκε για δυο ολόκληρα κρίσιμα χρόνια και το κενό το κάλυψαν οι Ιταλοί.
Στην εξέλιξη της Μικρασιατικής Εκστρατείας μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 έχουμε μια εξαιρετική εφαρμογή της Θεωρία του Χάους (Chaos Theory), η οποία έγινε ευρύτερη γνωστή με την έκφραση “το φαινόμενο της πεταλούδας” (το τίναγμα των φτερών μιας πεταλούδας στο Πεκίνο μπορεί να προκαλέσει καταιγίδα στη Νέα Υόρκη), που εκφράζουν το φαινόμενο της ευαισθησίας των μη γραμμικών συστημάτων.
Η επιστροφή των μοναρχικών
Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου οι εξορισμένοι μοναρχικοί επανέρχονται δριμύτατοι επιζητώντας εκδίκηση και επαναφορά του Κωνσταντίνου στο θρόνο. Κέρδισαν με λαϊκίστικα-τοπικιστικά συνθήματα, χωρίς καμιά άποψη για την Μικρά Ασία και τον Πόντο. Με μια άτυπη συμμαχία με το νεαρό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ), καταφέρνουν να πείσουν κυρίως την πλειονότητα των μοναρχικών κατοίκων της λεγόμενης Παλαιάς Ελλάδας, όπως και τις εθνικές μειονότητες των Νέων Χωρών, Τούρκους, Βούλγαρους, Εβραίους.
Η διαχείριση του Μικρασιατικού πολέμου στη συνέχεια ήταν γεμάτη διπλωματικά και στρατιωτικά λάθη. Ήξεραν πολύ καλά οι κεμαλιστές τι θα γινόταν όταν φώναζαν: «Μπινγιασασίν Μουσταφά Κεμάλ/ Γιασασίν Κωνσταντίνος/ Καχρολσούν Bενιζέλος». Η υπενθύμιση της Vakit, έγινε με αφορμή μια ανταπόκριση για τις μαζικές κινητοποιήσεις των προσφύγων στην Αθήνα, κατά της υπογραφής του ελληνοτουρκικού Συμφώνου Φιλίας και Συνεργασίας που υπεγράφη στην Άγκυρα.
Παραχωρούσε οριστικά και αμετάκλητα όλες τις ελληνικές περιουσίες στο τουρκικό κράτος και τις ελλαδικές μουσουλμανικές στο ελληνικό αντίστοιχα (1/10 η διαφορά των δύο περιουσιών). Έκλεινε έτσι οριστικά, όχι μόνο η πόρτα της επιστροφής των προσφύγων στα σπίτια τους, αλλά και της αποζημίωσης με βάση το αληθινό μέγεθος των περιουσιών. Ο Βενιζέλος του 1930 ελάχιστη σχέση είχε με τον Βενιζέλο του 1915 ή του 1919, δηλαδή με τον οραματικό ηγέτη που εξέφραζε την εθνική ολοκλήρωση. Ήταν πλέον ένας τυπικός και αρκετά κυνικός εκφραστής των κρατικών συμφερόντων.
Κυνική διπλωματία
Ο Βενιζέλος προβαίνει σε μια πράξη κυνικής διπλωματίας, ως ένας κυβερνήτης μιας χώρας που προσπαθεί να κλείσει κάποια μέτωπα, μιας και οι νέες απειλές προέρχονται από τον Βορρά και τη Δύση. Στο Βορρά υπάρχει ο βουλγαρικός αλυτρωτισμός, που δεν μπορεί να χωνέψει την απώλεια της Δυτικής Θράκης το 1918, που την αποκόπτει από το Αιγαίο.
Σε “εμπόλεμη στάση” η Τουρκία απέναντι στην Ελλάδα – Τι ειπώθηκε στο Κογκρέσο
Επίσης υπάρχει και ο επιθετικός ιταλικός φασισμός που ήδη προσπαθεί να μετατρέψει την Αλβανία σε προτεκτοράτο του, έχοντας δηλωμένες ξεκάθαρα ιμπεριαλιστικές προθέσεις κατά των Ιονίων νήσων και της Δυτικής Ελλάδας. Στο σημείο αυτό φαίνονται οι συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, με την προσφυγοποίηση ενός κάποτε ακμαίου Ελληνισμού. Είχε ιδιαίτερα δικά του συμφέροντα και η νέα του κατάσταση δεν συμβαδίζει με τα συμφέροντα του ομοεθνούς κράτους, όπου κατάληξε εξαθλιωμένος πρόσφυγας.
Στο πλαίσιο αυτής της ομαλοποίησης και του εξευμενισμού της νέας τουρκικής ηγεσίας, ερμηνεύεται η υπερβολική πρόταση του Ελευθερίου Βενιζέλου για Νόμπελ Ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ, που δέκα χρόνια πριν είχε γιορτάσει την ανέλπιστη νίκη του, πνίγοντας κυριολεκτικά στο αίμα τα ιωνικά παράλια. Αυτή την πολιτική εξευμενισμού, με κάποια επιπλέον δόση ιδεολογικής συμφωνίας, θα την συνεχίσει ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος θα χαρίσει την οικία όπου υποτίθεται ότι γεννήθηκε ο νέος Τούρκος ηγέτης Μουσταφά Κεμάλ, μετονομάζοντας την Οδό Αποστόλου Παύλου, σε Οδό Κεμάλ Ατατούρκ.
Η Συμφωνία της Άγκυρας υπήρξε μοιραία σε πολιτικό επίπεδο και για τον ίδιο τον Βενιζέλο και για την Ελλάδα. Μια κρίσιμη μάζα απογοητευμένων προσφύγων τον εγκατέλειψε προς την Αριστερά. Έτσι έχασε τις εκλογές του 1932 και του 1933 και στην εξουσία επανήλθε η ρεβανσιστική βασιλόφρων Δεξιά με τον Παναγή Τσαλδάρη.
Οι βασιλόφρονες επανάφεραν την μοναρχία και τον Γεώργιο Β’ στο θρόνο, ο οποίος με τη σειρά του ανέθεσε στον πιστότερο υπηρέτη του, τον Ιωάννη Μεταξά, την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος. Δηλαδή τη δημιουργία μιας φασιστικής διακυβέρνησης κατά το ιταλικό και γερμανικό πρότυπο του Μεσοπολέμου, που θα είχε όμως έναν φιλοβρετανικό προσανατολισμό.
*Δημοσιεύτηκε σε ένθετο βιβλίο (11 Οκτωβρίου 2020) για την συγκρότηση της σύγχρονης Τουρκίας, υπό τον τίτλο “Η μυστική Τουρκία: Εθνογένεση μέσα από εθνοκαθάρσεις”.
«Δεν τα θέλομε…!!!»
Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 είχαν τυπωθεί 100.000 αντίτυπα του χάρτη της Ελλάδας των 2 Ηπείρων κ’ των 5 Θαλασσών όπως είχε προκύψει από τη Συνθήκη των Σεβρών, πρωτοστατούντος του Ελ. Βενιζέλου…
Η ανάρτησή αυτών των χαρτών γινόταν σε τοίχους, μάντρες, προθήκες καταστημάτων κλπ., και αποτελούσε το κυρίαρχο προεκλογικό “ατού” της βενιζελικής παράταξης εν όψει των Εκλογών, τη δε χρηματοδότησή τους, είχαν αναλάβει Έλληνες εφοπλιστές του Λονδίνου.
Και όμως!,
Τα πάθη του εθνικού διχασμού μεταξύ βενιζελικών κ’ αντιβενιζελικών (βασιλικών), αρχής γενομένης απ’ το 1915, δεν άφηναν περιθώρια κρίσης…
Ήταν τότε ένας αντιβενιζελικός υποψήφιος Βουλευτής στην Καλαμάτα, ο Κωνσταντίνος Κουμουνδούρος ο οποίος, κάτω από τις επευφημίες του πλήθους, θα σκίσει ένα τέτοιο χάρτη αναφωνώντας, «Δεν τα θέλομε…!!!»!!!
Το σύνθημα αυτό θα διαδοθεί και στην υπόλοιπη Ελλάδα, τρομάρα μας…!!!
…Ποιος Κεμάλ λοιπόν όταν πριονίζουμε το κλαδί που καθόμαστε…;;;
Και το αποτέλεσμα των εκλογών της 1ης Νοεμβρίου 1920:
Ένας μετέπειτα λαγουρέντης κ’ χτίστης της Ελλάδας του Καποδίστρια, ο Βενιζέλος των 2 Ηπείρων κ’ των 5 Θαλασσών, θα ηττηθεί από κάτι ζαγάρια του “εθνικού κορμού”, τύπου Κουμουνδούρου, εκείνου του πολιτευτή της Καλαμάτας τότε, που, ακόμα και σήμερα, βγαίνουν παγανιά κ’ σου λένε: «Δεν τα θέλομε…!!!»
Μηδενός εξαιρουμένου, ούτε απ’ εκείνα τα ζαγάρια της οδού Πειραιώς (ΝΔ) ούτε εκείνων της Κουμουνδούρου σήμερα (ΣΥΡΙΖΑ).
Υ.Γ.: Θυμίζουμε ότι η Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου – 10 Αυγούστου 1920) προέβλεπε και είχε κατοχυρώσει:
1) Στην Ελλάδα παραχωρούνταν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και η ανατολική Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας κοντά στην Κωνσταντινούπολη.
2) Η περιοχή της Σμύρνης, έμενε υπό την ονομαστική επικυριαρχία του Σουλτάνου αλλά θα διοικούνταν από Έλληνα Αρμοστή ως εντολοδόχο των Συμμάχων, και θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα μετά από πέντε χρόνια με Δημοψήφισμα.
3) Το άρθρο 26 της Συνθήκης όριζε ακόμα ότι, αν οι Οθωμανικές Αρχές δεν συναινούσαν στην εφαρμογή της, θα εξέπιπταν από την κυριαρχία τους στην Κωνσταντινούπολη, την οποία θα μπορούσε να καταλάβει η Ελλάδα, κάτι το οποίο έντεχνα είχε προωθήσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
4) Παράλληλα, η Βόρεια Ήπειρος ενσωματωνόταν στην Ελλάδα με το μυστικό Σύμφωνο Βενιζέλου – Τιττόνι.
5) Η Ιταλία συμφώνησε να παραχωρήσει τα Δωδεκάνησα (εκτός από τη Ρόδο και το Καστελόριζο), και όταν η Βρετανία έδινε στο μέλλον την Κύπρο στην Ελλάδα, τότε (μετά από Δημοψήφισμα) θα παραχωρούσε και αυτά τα νησιά.
