Η βία που έχει ξεσπάσει στο Σουδάν, καθώς οι δύο κορυφαίοι στρατηγοί της χώρας παλεύουν για την εξουσία, εξελίσσεται με τρομακτική, ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Όμως, κατά πολλούς, η σύγκρουση προετοιμαζόταν από καιρό, καθώς η διεθνής κοινότητα νομιμοποιώντας τους δύο στρατιωτικούς αντιπάλους ως πολιτικούς παράγοντες, αναθέτοντάς τους να προετοιμάσουν μια δημοκρατική μετάβαση, παρά τις πολλές ενδείξεις ότι δεν είχαν καμία πρόθεση να το πράξουν.
Τώρα, οι δύο άνδρες, οι οποίοι ξεκίνησαν την καριέρα τους στα πεδία θανάτου του Νταρφούρ, της δυτικής περιοχής όπου ξέσπασε εξέγερση φυλών στις αρχές της δεκαετίας του 2000, έχουν στρέψει τις δυνάμεις τους ο ένας εναντίον του άλλου και φαίνεται να έχουν την πρόθεση να διαλύσουν το Σουδάν. Η Αφρικανική Ένωση έχει προειδοποιήσει ότι η σύγκρουση «θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε μία πιο γενικευμένη σύρραξη», διαταράσσοντας τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή.
Ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ-Μπουρχάν, στρατιωτικός ηγέτης του Σουδάν και επικεφαλής του στρατού, και ο στρατηγός Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο (ευρέως γνωστός ως Χεμεντί), αναπληρωτής της χώρας και επικεφαλής της παραστρατιωτικής ομάδας των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF), μοιράζονταν την εξουσία από τη στιγμή που πραγματοποίησαν πραξικόπημα το 2021. Αυτή η συμμαχία, που δημιουργήθηκε με βάση την αμοιβαία περιφρόνηση για τις δημοκρατικές φιλοδοξίες του σουδανικού λαού, κατέρρευσε σε αυτό που τώρα μοιάζει με μάχη μέχρι θανάτου.
Στις εβδοµάδες πριν από το ξέσπασµα της σύγκρουσης, οι δύο στρατηγοί φλέρταραν µε µια συµφωνία που θα αποσκοπούσε στο να κατευνάσει τις εναποµείνασες διαφορές τους, κυρίως τη μεταρρύθμιση του τομέα της ασφάλειας και την ενσωμάτωση των RSF στο στρατό και να οδηγήσει τη χώρα προς µια πολυαναµενόµενη δηµοκρατία υπό την ηγεσία των πολιτών. Συναντήθηκαν με ξένους μεσολαβητές και έδωσαν δεσμεύσεις για την παράδοση της εξουσίας.
Στο μεταξύ, στην πρωτεύουσα Χαρτούμ, οχήματα μεταφοράς προσωπικού και τανκς βγήκαν στους δρόμους, οχυρώνοντας και ενισχύοντας και τις δύο πλευρές.
«Το γεγονός ότι αυτές οι δυνάμεις ήταν έτοιμες και σε ετοιμότητα για να φτάσουν σε αυτό το επίπεδο βίας τόσο γρήγορα δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει κανέναν», δήλωσε ο Κάμερον Χάντσον, πρώην αναλυτής της CIA και τώρα ειδικός σε θέματα Αφρικής στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, προσθέτοντας ότι οι ξένες δυνάμεις που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις -οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία, καθώς και τα Ηνωμένα Έθνη και οι αφρικανικές και αραβικές κυβερνήσεις- έκαναν ένα σοβαρό λάθος υπολογισμού, όταν πίστεψαν ότι και οι δύο στρατηγοί ήταν πρόθυμα μέρη στα πρόθυρα μιας συμφωνίας.
Ο Χάντσον, ο οποίος υπηρέτησε ως επικεφαλής του επιτελείου των διαδοχικών ειδικών απεσταλμένων των ΗΠΑ για το Σουδάν κατά τη διάρκεια της απόσχισης του Νοτίου Σουδάν και της γενοκτονίας στο Νταρφούρ, δήλωσε: «Όσοι από εμάς παρακολουθούμε την εξέλιξη της υπόθεσης από το εξωτερικό και σίγουρα όσοι από εμάς έχουν ιστορικό στις συναλλαγές και στις διαπραγματεύσεις με τις σουδανικές ένοπλες δυνάμεις ή τις RSF γνωρίζουν ότι αυτοί οι τύποι έχουν ένα πολύ μακρύ ιστορικό στο να λένε το ένα πράγμα και να κάνουν το άλλο».
Οι στρατηγοί ισχυρίστηκαν ότι δεν είχαν άλλη επιλογή από το να πάρουν τα όπλα εναντίον του άλλου, ρίχνοντας βροχή από όλμους και βλήματα πυροβολικού στο Χαρτούμ και οργανώνοντας μάχες με πυροβόλα όπλα σε πλούσιες γειτονιές του κέντρου της πόλης.
Καθώς η σύγκρουση παρατείνεται για δεύτερη εβδομάδα, εξαπλώνοντας σε ολόκληρη τη χώρα, ξένες κυβερνήσεις – συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είχαν εμπλακεί στην επιβαρυμένη ειρηνευτική διαδικασία αποσύρουν τους πολίτες τους, ενώ πολλοί Σουδανοί παραμένουν παγιδευμένοι στα σπίτια τους χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, τρόφιμα ή νερό, αναζητώντας απεγνωσμένα τρόπο διαφυγής. Περισσότεροι από 400 έχουν σκοτωθεί και χιλιάδες έχουν τραυματιστεί στις μάχες.
Μέσα σε λίγες ώρες από την έναρξη των επιθέσεων στις 15 Απριλίου, ο Χεμεντί έδωσε συνέντευξη στο τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera TV, βάλλοντας κατά του συνοδοιπόρου του που έγινε αντίπαλός του, χαρακτηρίζοντας τον Μπουρχάν «εγκληματία» που «κατέστρεψε το Σουδάν» και απειλώντας τον με σύλληψη. «Ξέρουμε πού κρύβεσαι και θα σε βρούμε και θα σε παραδώσουμε στη δικαιοσύνη, αλλιώς θα πεθάνεις όπως κάθε άλλο σκυλί», είπε, πριν ισχυριστεί ότι η RSF εκτελούσε την «κυριαρχία του λαού».
Η συνάντηση υπογράμμισε πόσο μικρή πρόοδος έχει σημειωθεί από το 2019, όταν μια λαϊκή εξέγερση οδήγησε στην απομάκρυνση του επί μακρόν δικτάτορα του Σουδάν, προέδρου Ομάρ αλ Μπασίρ. Τέσσερα χρόνια μετά, έχει αντικατασταθεί από δύο στρατιωτικούς ηγέτες που ανέβηκαν στην ιεραρχία υπό τη διεφθαρμένη και βάναυση 30ετή διακυβέρνησή του, οι οποίοι τώρα μάχονται μεταξύ τους για την υπεροχή.
«Πρόκειται για μια μάχη μεταξύ δύο συνεταίρων σε ένα έγκλημα, το πραξικόπημα της 25ης Οκτωβρίου 2021, για τα λάφυρα του εγκλήματός τους. Πρόκειται για έναν πόλεμο μεταξύ δύο κακών που και οι δύο δεν έχουν το συμφέρον αυτής της χώρας στην καρδιά τους», δήλωσε ο Αμγκάντ Φαρέιντ, πρώην σύμβουλος του ανατραπέντος πρωθυπουργού Αμπντάλα Χαμντόκ, σε πρόσφατη ανάρτηση στο ιστολόγιο.
Πρόσθεσε ότι η διεθνής κοινότητα συνέβαλε στη δημιουργία της σημερινής κατάστασης που εκτυλίσσεται στο Σουδάν, συνεχίζοντας να πιέζει για τον σχηματισμό κυβέρνησης με οποιοδήποτε κόστος – προσδίδοντας νομιμοποίηση στους Χεμεντί και Μπουρχάνι ως πολιτικούς παράγοντες, ακόμη και όταν προσπαθούσαν να ματαιώσουν τη διαδικασία και να αποφύγουν τις πραγματικές μεταρρυθμίσεις.
Δύο μόλις μήνες αργότερα, όταν νεαροί διαδηλωτές πραγματοποίησαν ειρηνική καθιστική διαμαρτυρία μπροστά από το αρχηγείο του στρατού ζητώντας την ταχεία μετάβαση σε πολιτική διακυβέρνηση, οι δυνάμεις του Χεμεντίντι προχώρησαν σε αιματηρή καταστολή. Σε μια τραγωδία που άφησε τουλάχιστον 118 νεκρούς, η RSF φέρεται να έκαψε σκηνές, να βίασε γυναίκες διαδηλώτριες και να πέταξε πτώματα στον ποταμό Νείλο. Αυτόπτες μάρτυρες είπαν ότι κάποιοι φώναζαν: «Συνηθίζατε να φωνάζετε ότι όλη η χώρα είναι το Νταρφούρ. Τώρα εμείς φέραμε το Νταρφούρ σε εσάς, στο Χαρτούμ».
Ο Χεμέντι αρνήθηκε ότι εμπλέκεται στη βία και οι κυρώσεις που ζητήθηκαν από ορισμένα μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου με στόχο τα οικονομικά του συμφέροντα δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Αργότερα το ίδιο καλοκαίρι, διορίστηκε αναπληρωτής επικεφαλής του Μεταβατικού Κυρίαρχου Συμβουλίου που κυβέρνησε το Σουδάν σε συνεργασία με την πολιτική ηγεσία. Ο Μπουρχάν διορίστηκε επικεφαλής του.
Το κοινό αίσθημα ατιμωρησίας των στρατηγών υπογραμμίστηκε τον Οκτώβριο του 2021, όταν πραγματοποίησαν πραξικόπημα, συλλαμβάνοντας τον Χαμντόκ και το υπουργικό του συμβούλιο. Ο Τζέφρι Φέλτμαν, ο οποίος ήταν τότε ο πρώτος ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Κέρας της Αφρικής, δήλωσε ότι η σειρά των γεγονότων προκάλεσε σοκ. Μόλις πέντε ώρες νωρίτερα, ο ίδιος και η ομάδα του είχαν συναντηθεί με τον πρωθυπουργό, καθώς και με τους Χεμεντί και Μπουρχάν, οι οποίοι δήλωσαν ότι θα συμφωνούσαν σε ένα σχέδιο ανανέωσης της εταιρικής σχέσης μεταξύ πολιτών και στρατού.
«Η δράση τους έδειξε ότι δεν είχαν ποτέ την πρόθεση να ανταποδώσουν. Έκτοτε, η ιστορία επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά: Η ηγεσία της SAF και της RSF έχουν αναλάβει δεσμεύσεις μόνο και μόνο για να τις αθετήσουν στη συνέχεια», δήλωσε ο Φέλτμαν σε πρόσφατο άρθρο του στην Washington Post.
Το κατά πόσον η συμφωνία-πλαίσιο για τη δημιουργία μιας πολιτικής κυβέρνησης στις αρχές Απριλίου θα ήταν αξιόπιστη – είτε για τα κινήματα διαμαρτυρίας του Σουδάν είτε για το λαό του – είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Αυτό όμως που είναι σαφές, είναι ότι η διεθνής κοινότητα έκανε λάθος που εμπιστεύτηκε ότι ο Μπουρχάν και ο Χεμεντί ενδιαφέρονται για μεταρρυθμίσεις, δήλωσε ο Φέλτμαν.
«Αποφύγαμε την επιβολή συνεπειών για τις επανειλημμένες πράξεις ατιμωρησίας, που διαφορετικά θα μπορούσαν να είχαν αναγκάσει σε αλλαγή του υπολογισμού. Αντ’ αυτού, αντανακλαστικά κατευνάσαμε και διευκολύναμε τους δύο πολέμαρχους. Θεωρούσαμε τους εαυτούς μας πραγματιστές. Η εκ των υστέρων σκέψη δείχνει ότι ο ευσεβής πόθος είναι μια πιο ακριβής περιγραφή».
Η βία προκάλεσε αλληλοκατηγορίες και ενδοιασμούς στην Ουάσινγκτον, με τον γερουσιαστή Τζιμ Ρισκ, τον κορυφαίο Ρεπουμπλικανό στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, να κατηγορεί την κυβέρνηση Μπάιντεν ότι απέτυχε να θέσει τον στρατό του Σουδάν προ των ευθυνών του για τις καταχρήσεις.
www.ertnews.gr
