Μπορεί οι περισσότεροι νεοέλληνες να γνωρίζουν ελάχιστα ή να αγνοούν παντελώς την αρχαία ελληνική γλώσσα… Όχι όμως και μία απομονωμένη κοινότητα στη βορειοανατολική Τουρκία.
Όπως επισημαίνουν ειδικοί γλωσσολόγοι μέσω αυτής της διαλέκτου μπορούν να εξάγουν πολύ σημαντικά συμπεράσματα για τη γλώσσα του Σωκράτη και του Πλάτωνα, καθώς και το πώς αυτή εξελίχθηκε.
Η κοινότητα ζει σε ένα σύμπλεγμα χωριών κοντά στην τουρκική πόλη της Τραπεζούντας, όπου κάποτε ήταν η αρχαία περιοχή του Πόντου.
Οι γλωσσολόγοι διαπίστωσαν ότι η διάλεκτος, Ρωμαίικα (Romeyka), μια ποικιλία από ποντιακά ελληνικά, έχει δομικές ομοιότητες με την αρχαία ελληνική που δεν παρατηρούνται σε άλλες μορφές της γλώσσας που ομιλείται σήμερα. Επίσης η διάλεκτος Ρωμαίικα παρουσιάζει και πολλές ομοιότητες με το αρχαίο λεξιλόγιο.
Όπως λέει η Λέκτορας Φιλολογίας Ιωάννα Σιταρίδου του Πανεπιστημίου του Cambridge «η χρήση του απαρεμφάτου έχει χαθεί στα νέα ελληνικά. Όμως, στα Ρωμαίικα έχει διατηρηθεί… Η χρήση του απαρεμφάτου έχει χαθεί σε όλες τις άλλες γνωστές ελληνικές διαλέκτους σήμερα π.χ. οι ομιλητές των νέων ελληνικών θα έλεγαν «Δεν μπορούσα να πάω» αντί «Δεν μπορούσα πηγαίνειν». Αλλά στα Romeyka, όχι μόνο διατηρείται το απαρέμφατο, αλλά συναντάμε ιδιόρρυθμες απαρεμφατικές δομές οι οποίες δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ, παρά μόνο στις λατινικές γλώσσες.»
Οι χωρικοί που μιλούν Romeyka, η οποία δεν έχει γραπτή μορφή, παρουσιάζουν άλλα σημάδια γεωγραφικής και πολιτισμικής απομόνωσης. Σπανίως παντρεύονται εκτός της κοινότητάς τους και παίζουν την παραδοσιακή τους μουσική με ένα ειδικό όργανο, την λύρα. Η Δρ. Σιταρίδου αναφέρει: «Γνωρίζω μόνο έναν άντρα που παντρεύτηκε εκτός του χωριού του. Η μουσική είναι χαρακτηριστική και δεν μπορεί να μπερδευτεί με τίποτα άλλο. Είναι πραγματικά μοναδική για τους ομιλητές της Romeyka.»
Μια πιθανότητα είναι ότι οι ομιλητές αυτής της διαλέκτου είναι οι απευθείας απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων που ζούσαν κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας πριν από τον 6ο ή 7ο αιώνα π.Χ., όταν η περιοχή αποικίστηκε αρχικά.
Αλλά είναι επίσης πιθανό να είναι απόγονοι αυτόχθονων πληθυσμών ή μίας μεταναστευτικής φυλής οι οποίοι αναγκάστηκαν να μιλούν τη γλώσσα των αρχαίων ελληνικών αποικιοκρατών.
Οι κάτοικοι της συγκεκριμένης περιοχής είναι ευσεβείς Μουσουλμάνοι, γι΄ αυτό και είχαν το δικαίωμα να παραμείνουν στην Τουρκία μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923.
Παρακολουθήστε το βίντεο:
Αγαπώ σας Ρωμέικα
Ποίημα της Αϊσέ Τουρσούν (Ayse Tursun)
Αγαπώ σε.
Όλον πλέο εσέν, ε μάνα μ΄
Εσύ ομόν ντ΄εμάθισές με, όντα έμουν μικρέσσα. Ας σήν γη ως τον ουρανό, ας σην Δύση ως την Ανατολή, τσαι ας σην Βορειά ως τη Νοτιά.
Αέτς έμαθα να αγαπώ με ούλο την καρδία μ΄. Ότινα να αγαπώ…
Ούλα όσον εξέρω
Ούλα ντο λέγω τσαι ντ΄ εφτάγω
Με τ΄ ατά ντ΄ εμάθισές με: λαλώ, γελώ, συντυσαίνω, τραγωδώ τσαι αγαπώ.
Ακόμ΄ ομόν αρ παραφέρω, να λες με: Πουλόπο μ΄, καρδόπο μ΄, ψόπο μ΄, μικρόν αρνόπο μ΄, κορτσόπο μ΄, θαγατέρα μ΄, παιδόπο μ΄, τσοβόπο μ΄, αγάπη μ΄ τσαι άλλα πολλά.
Εγώ στα Ρωμέικα εμάθα να αγαπισκούμαι τσαι να αγαπώ.
Εγώ με τεσό το όμορφο τσαι το ΄πογορευμένο τη γλώσσα ερθάφα.
Ας το ερθάφα τσαι άθεν εμάθα ούλα αβού τα όμορφα τα λόγια, ντ΄ έσαν Ρωμέικα.
Αγαπώ σε, ε, μάνα μ΄.
Ύσταρο απ΄ εσένα, εγώ πα εμάθα να αγαπώ τσαι να λέγω το λόγο «αγαπώ σε» τσαι άλλους που πεδέξεσαν τσαι εσέβαν ΄ς σην καρδία μ΄
Εμάθα τσ΄ άλλα γλώσσας. Άμα κανέναν γλώσσα, όσον τεσό τη γλώσσα, νόημα ουτς είσεν για τ΄ εμέν.
Εγώ όλον πλέο, τεσό τη γλώσσα εγάπεσα.
Όλον πλέο, τα Ρωμέικα.
Ντ΄ όμορφο έν ο λόγος «αγαπώ σε», να λες ας ση μάνας τη γλώσσα, τσ΄ ανθρώπους που αγαπάς. Όσον λες α, χαρεντερίζ τσαι όσον μοιρέζεις α πιφανείν ΄ς αθρεπίου την καρδία απές.
Ντ΄ όμορφο εν να ακούει κανείς.
Ντ΄ όμορφο εν ατό του λόγου το αίσθημα. Εμπαίν΄ ας ανθρεπίου τ΄ ωτίν απές, κατηβέν ως την καρδία τσαι ομόν δοξάρι κρούει σην ψυν ατ΄ τα χόρδας.
Αγαπώ σε, ε, μάνα, γλώσσα μ΄, με ούλα τα όμοργα λόγια σ΄.
Ε, μάνα μ΄, ούλα ντ΄ εμάθισές με τα λόγια, εγώ πα εμάθισ΄ ατά να αγαπούν εσέν, εμέν τσαι τσ΄ ούλους. Να μαθάνουν τσαι να δίγουν, ομόν εσέν με τόσο τη γλώσσας ΄ς σον κόσμο μόνο αγάπη.
Ν΄ αγαπούν τσαι να γράφουν όλον τ΄ όμορφο το ποίημα ντο ουτς εγράφτεν καμία για τη μάνα γλώσσα ΄μουνά, για τα Ρωμέικα ΄ς σα Ρωμέικα
Για να ακούγουν ας σο έμνοστο τη γλώσσας όλον το έμνοστο το ποίημα, τα ρουμόγλωσσα τα παιδία σ΄, τα πατσίδα σ΄ τσαι ούλα του κόσμου τα γαρδέλια.
Ν΄ αγαπώ σε πάντα, ε, μάνα γλώσσα μ΄! Ομόν ντ΄ εγάπεσα, αγαπώ τσαι ν΄ αγαπώ πάντα τη μάνα μ΄.
Να αγαπώ σε πάντα ομόν τη μάνα μ΄.
Ας σην γη ως τον ουρανό, ας σην Δύση ως την Ανατολή τσαι ας σην Βορειά ως τη Νοτιά.
Αγαπώ σας Ρωμέικα.
