Ο τοίχος της ‘Εντα Γκάμπλερ ήταν μπλε. Πάνω του, προσεκτικά τοποθετημένη μια συλλογή από όπλα. Όπλα προσεκτικά τοποθετημένα, σε έναν απόηχο καθαρού ουρανού.
Το υπόλοιπο σπίτι ατελές και σε αναμονή. Κάτι δήλωνε αδιαλείπτως ότι αυτό το σπίτι δεν θα κατοικηθεί ποτέ από το ζεύγος Τέσμαν. Δεν έμοιαζε σε τίποτα με την τέλεια τακτοποιημένη έπαυλη που περιγράφει με λεπτομέρεια ο Ίψεν στις σκηνικές του οδηγίες.
Το αστικό δράμα του Ίψεν επέδρασε καταλυτικά στην παγκόσμια δραματουργία, και επηρέασε τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε το δραματικό κείμενο, ακόμη και το προγενέστερο αυτού. Ο τρόπος που βλέπουμε θέατρο έχει πάντα κάτι από Ίψεν. Η σκανδιναβική ψυχή του μοιάζει απόμακρη από τον σύγχρονο δυτικό κόσμο. Για αυτό ίσως το Λεωφορείον του Καρατζά να συγκίνησε πολύ περισσότερο από την Έντα του. Άλλο οι τσακισμένοι ήρωες του αμερικάνικου νότου του Τένεσι Ουίλιαμς, άλλο οι απόμακροι αστοί της αρκτικής τούνδρας του Ίψεν. Τα προβλήματα του Ίψεν μοιάζουν λυμένα, οι γυναίκες του άκαμπτες, τα τοπία του απομονωμένα, τα σπίτια του τακτοποιημένα. Βέβαια τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι κατά βάθος αλήθεια.
Στην εποχή του θεωρήθηκε ως ένα αναγνωστικό δράμα, με εμπορική επιτυχία. Αλλά η Έντα Γκάμπλερ δεν είναι ένα απλό αστικό δράμα προς ανάγνωση. Θέτει προβληματισμούς φιλοσοφικού διαμετρήματος, μέσα από τον ακριβή μηχανισμό της δραματικής ποίησης του Ίψεν, και τους υποβλητικούς διαλόγους του, που είναι τόσο εύκολο σε κάποιες περιπτώσεις να παγιδέψουν σε ένα κενό περιεχόμενου θέατρο.
Η Έντα του Δημήτρη Καρατζά και της Ανθής Ευστρατιάδου ευτυχούν να συναντήσουν το μέγεθος της Ιψενικής σύλληψης.
Που ανυψώνει την ηρωίδα σε ένα είδος συμβόλου των αδυναμιών που όλοι κρύβουμε μέσα μας. Της δυστυχίας του πολιτισμού, της απόγνωσης μπροστά στην αστική ηθική, της επίγνωσης για την αληθινή αδυναμία του αυτοπροσδιορισμού.
Από την πρώτη στιγμή που εμφανίζεται στην σκηνή, η μικροσκοπική πόρτα του δωματίου της (από την οποία προβάλει μόνο το κάτω μέρος του κορμού) αναδεικνύει μια τεράστια παρουσία περιορισμένη σε στενά πλαίσια. Δεν χωράει η Έντα στον θεσμό του γάμου. Ειδικά ενός γάμου με ένα πρόσωπο σχεδόν γελοίο . Δεν χωράει σε κοινωνικά πλαίσια γεμάτα υποκρισία, δεν χωράει σε τυπικές σχέσεις, και ηθικές επιβολές.
Σε αντίθεση με τη νέα και άβιωτη ταυτότητά της ως Έντα Τέσμαν, που αντιπροσωπεύει όλα τα παράπανω, το πατρικό της όνομα Έντα Γκάμπλερ καθώς αντηχεί, μετά τη μέση της παράστασης και εφόσον ο αστικός της κόσμος έχει για τα καλά εδραιωθεί μέσα μας, στο στόμα του επίδοξου εραστή Άιλερτ Λέβμποργκ αποκτά υλικότητα, ρυθμό και παρουσία. Οι συλλαβές κτυπούν στα δόντια του ηθοποιού Έκτορα Λιάτσου που τις αρθρώνει. Τότε καταλαβαίνουμε. Τόσος πόθος, τόσο πάθος που περιέχεται στη στίξη, τη φωνή και το ρυθμό. Στα δίψηφα σύμφωνα. Από το ηχηρό διχειλικό Γκ, στο ηχηρό υπερωικό μπ. Και αναρωτιόμαστε: ποια είναι τελικά η Έντα;
Αυτό το θέατρο που κάνει ο Δημήτρης Καρατζάς δύσκολα το βρίσκεις.
Είναι μια πράξη ομορφιάς, κατά την οπτική της ασφυκτιάζουσας Έντας. Μια πράξη αυτοπροσδιορισμού. Ένα οργανικό σύστημα. Ακουμπάει την ψυχή, την καρδιά και το μυαλό, όχι ως κάτι μεγαλειώδες και ανώτερο, αλλά ως κάτι απτό και καθημερινό. Ο κόσμος της παράστασης προκύπτει από την αλληλεπίδραση του ψυχισμού του σκηνοθέτη και των υπόγειων διαδρομών του έργου. Κονταροχτυπιέται μαζί του. Ο κόσμος της παράστασης εξάγεται ανάμεσα από τις λέξεις. Σίγουρα μέσα από επίπονη έρευνα και μελέτη του κειμένου. Δραματουργία που “υπηρετεί” το πνεύμα του έργου, δεν είναι δια της βίας“τοποθετημένη” σε αυτό. Αυτό το θέατρο το βλέπεις σπάνια.
Αντιθέτως είτε βλέπεις παραστάσεις ταυτόσημες του κειμένου, που δεν έχουν ενσωματώσει την προφορικότητα, που δεν ταυτίζεσαι/αναγνωρίζεις τα πρόσωπα, που υποκύπτουν στον διδακτισμό. Είτε παραστάσεις με επιλογές αναντίστοιχες του κειμένου, παράταιρες, που θα έπρεπε να έχουν μείνει κομμάτι μόνον των προβών και να μην φτάσουν ποτέ στον θεατή. Το θέατρο του Δημήτρη Καρατζά δεν έχει την εικαστικότητα ή την ομορφιά ως στόχο. Έχει τον άνθρωπο (μάλλον). Και έτσι έχει και εικαστικότητα και ομορφιά.
Ο τοίχος της Εντα Γκαμπλερ ήταν μπλε. Όπως οι τοίχοι στη σειρά των σκίτσων του Έντουαρντ Μουνκ, που αποτυπώνουν το σκηνικό με το οποίο ανέβηκε η Έντα Γκάμπλερ την χρονιά του θανάτου του Ίψεν.
Μπλε. Σαν καθαροί ουρανοί.
Βάσια Μπακετέα
Η Έντα Γκάμπλερ ανέβηκε στο Θέατρο Προσκήνιο, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά.
Συντελεστές
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
Σκηνικό: Μαρία Πανουργιά
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Moυσική: Γιώργος Ραμαντάνης
Φωτισμοί: Δημήτρης Κασιμάτης
Βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτης Γκιζώτης
Βοηθοί σκηνογράφου: Σοφία Θεοδωράκη, Μαρία Σταθοπούλου
Artwork, Φωτογραφίες & Video: Γκέλυ Καλαμπάκα
Δημόσιες Σχέσεις & Επικοινωνία: Όλγα Παυλάτου
Social Media: Renegade Media
Παραγωγή: Θεατρικές Επιχειρήσεις Τάγαρη
ΔΙΑΝΟΜΗ
Έντα Γκάμπλερ: Ανθή Ευστρατιάδου
Δικαστής Μπρακ: Χρήστος Λούλης
Άιλερτ Λεβμποργκ: Έκτορας Λιάτσος
Τέσμαν: Φιντέλ Ταλαμπούκας
Κυρία Έλβστεντ: Ιωάννα Δεμερτζίδου
Δεσποινίς Τέσμαν: Τζωρτζίνα Δαλιάνη
