Εγκαινιάστηκε στην Αγορά του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) η έκθεση Anatomy of Architecture | Ανατομία της Αρχιτεκτονικής της διεθνώς καταξιωμένης Αφροαμερικανίδας γλύπτριας, Simone Leigh. Η έκθεση, που θα διαρκέσει έως τις 31 Οκτωβρίου 2025, υλοποιείται χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).
Στην Αγορά του ΚΠΙΣΝ έχουν τοποθετηθεί τρία εμβληματικά γλυπτά από μπρούντζο -τα Vessel, Bisi και Herm- που παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το 2023 στο Smithsonian’s Hirshhorn Museum στην Ουάσιγκτον. Τα έργα εντυπωσιάζουν με την αφαιρετική μορφή τους, χαρακτηριστικά δείγματα της γλυπτικής της Simone Leigh, η οποία, συχνά, στις συνθέσεις της συνδέει το γυναικείο σώμα με δοχεία οικιακής χρήσης ή αρχιτεκτονικά στοιχεία, εστιάζοντας με τον τρόπο αυτό το ενδιαφέρον της σε παραγνωρισμένες ιστορίες φροντίδας, μόχθου ή και κατανάλωσης. Η επιλογή παρουσίασης αυτών των έργων στην Αγορά, σε ένα ιδιαίτερο πλαίσιο ένταξης, έχει ως στόχο να φέρει τους επισκέπτες σε επαφή -ή και αντιπαράθεση- με τις τρεις επιβλητικές γλυπτικές μορφές, προσφέροντας μία ακόμη δυνατή εικαστική εμπειρία που ενισχύει το αποτύπωμα του ΚΠΙΣΝ ως μίας διαρκώς εξελισσόμενης πλατφόρμας για την Τέχνη στον Δημόσιο Χώρο και στις αρχές που αυτή είναι σε θέση δυναμικά να προάγει -είτε μέσα από μια αδιαμεσολάβητη διάδραση, είτε μέσα από μια επιμελημένη εμπειρία- που απευθύνεται τόσο στο λιγότερο μυημένο κοινό, όσο και στους πιο εξοικειωμένους επισκέπτες. Ένα πλούσιο πρόγραμμα δράσεων πλαισιώνει την έκθεση.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια η Simone Leigh έχει δημιουργήσει ένα πολύπλευρο έργο που περιλαμβάνει γλυπτική, βίντεο και εγκαταστάσεις, με πυρήνα τη διαρκή διερεύνηση της μαύρης γυναικείας ταυτότητας και των προσλήψεών της. Η Leigh περιγράφει το έργο της ως «αυτοεθνογραφικό», ενώ τα γλυπτά της αντλούν συχνά μορφές από την αφρικανική τέχνη και τις παραδόσεις της. Είναι η πρώτη Αφροαμερικανίδα που εκπροσώπησε τις ΗΠΑ στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2022, κερδίζοντας μάλιστα τον Χρυσό Λέοντα για την καλύτερη συμμετοχή στην κεντρική έκθεση “Milk of Dreams”, για το μνημειακό γλυπτό της, Brick House.
Η Leigh δήλωσε σχετικά με την έκθεση της στο ΚΠΙΣΝ: «Είναι τιμή μου που θα δείξω τη δουλειά μου σε μια χώρα που θεωρείται ένα από τα λίκνα του πολιτισμού. Η γλυπτική έχει τεράστια παράδοση στην Αθήνα και με τιμά πολύ το ότι θα δω τα έργα μου σε αυτόν τον τόπο. Ειδικά για το γλυπτό Herm άντλησα έμπνευση από τα αρχαία ελληνικά αγάλματα, τις Ερμές, που τοποθετούνταν ως προστατευτικά σε σταυροδρόμια, σε τάφους και σε άλλους δημόσιους χώρους. Αυτό το έργο, τοποθετημένο στην Αγορά του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αναλαμβάνει αυτόν τον ρόλο σε ένα σύγχρονο πλαίσιο. Έχει ιδιαίτερη σημασία το ότι δείχνω τη δουλειά μου στην Αγορά του ΚΠΙΣΝ, καθώς, παραδοσιακά, η Aγορά στις αρχαίες πόλεις-κράτη βρισκόταν στο επίκεντρο του δημόσιου βίου, αλλά ήταν, επίσης, ένα μέρος στο οποίο απαγορευόταν η πρόσβαση στις γυναίκες κατά την αρχαιότητα.»
Τα έργα της έκθεσης αναλυτικά:
Το έργο Vessel είναι ένα επιβλητικό μπρούντζινο γλυπτό -μια θηλυκή φιγούρα που αντί για σώμα, έχει μια οβάλ φόρμα που είναι κενή στο εσωτερικό της. Ο τίτλος του γλυπτού και η εντυπωσιακή αφαιρετική μορφή του είναι χαρακτηριστικά δείγματα του έργου της καλλιτέχνιδας, η οποία συνδέει το γυναικείο σώμα με δοχεία οικιακής χρήσης και άλλα χρηστικά δοχεία για να εστιάσει το ενδιαφέρον σε ιστορίες φροντίδας, μόχθου και κατανάλωσης. Η φιγούρα στηρίζεται γερά, αλλά μόνο σε ένα πόδι -το δεξί- που εκτείνεται ως συνέχεια του κάτω μέρους του οβάλ σώματος, εκπέμποντας την αίσθηση της δύναμης, της ισορροπίας και της σταθερότητας.
Στο κεφάλι, τα μαλλιά είναι φορμαρισμένα σε ένα εντυπωσιακό κοντό καρέ κούρεμα με αφέλειες και καμπυλωτές προς τα έξω άκρες, ένα στιλ που κυριαρχούσε κατά τη δεκαετία του 1960 και το οποίο χρησιμοποιεί για πρώτη φορά η Simone Leigh, εμπλουτίζοντας έτσι το ενδιαφέρον της για την ιστορία των χτενισμάτων και της πολιτιστικής τους σημασίας. Τα διάφορα στιλ κομμώσεων είναι εδώ και πολλά χρόνια ένα από τα σημαντικά θέματα που επεξεργάζεται η καλλιτέχνιδα. Στις κομμώσεις που έχει χρησιμοποιήσει στα γλυπτά της, συμπεριλαμβάνονται οι περίτεχνες πλεξούδες και τα εντυπωσιακά αφρικανικά χτενίσματα με μικροσκοπικές ροζέτες που είναι δουλεμένες μία-μία στο χέρι.
Για να δημιουργήσει την επιβλητικά ψηλή, μπρούντζινη μορφή του Vessel, η Leigh έφτιαξε πρώτα το γλυπτό με πηλό. Τόσο τα μαλλιά και το πόδι της φιγούρας που είναι ιδιαίτερα περίτεχνα και με εντυπωσιακές λεπτομέρειες, όσο και το πιο αφηρημένο οβάλ σώμα, αναδεικνύουν την τεχνική μαεστρία της Leigh και την ευκολία με την οποία επεξεργάζεται το υλικό αυτό. Στη θέση των ματιών η επιφάνεια είναι λεία, ώστε να είναι λιγότερα τα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά του προσώπου, γεγονός που δημιουργεί την αίσθηση της ανωνυμίας. Αφαιρώντας αυτά τα προσωπικά χαρακτηριστικά, η καλλιτέχνιδα δημιουργεί ένα έργο που έχει απήχηση σε μεγάλη γκάμα διαφορετικών ανθρώπων και εμπειριών. Με αυτό το στοιχείο της αφαίρεσης, εξηγεί η Leigh, «φαντάζομαι ένα είδος εμπειρίας, μια κατάσταση της ύπαρξης, και όχι έναν συγκεκριμένο άνθρωπο».
Η ψηλή μορφή του Vessel, που εδράζεται σε ένα μοναδικό σημείο, θυμίζει το γλυπτό που φιλοτέχνησε η Leigh το 2022, το Sentinel (ανήκει στη συλλογή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης)· και στα δύο γλυπτά κυριαρχεί η αφαιρετική μορφή του σώματος που παραπέμπει σε δοχείο για να δημιουργηθούν ανώνυμες φιγούρες. Η μνημειακή κλίμακα του Vessel ορθώνεται σαν δυνατός φάρος και αντανακλά τη διερεύνηση της «θηλυκότητας που δεν είναι εύθραυστη, αλλά στιβαρή –μιας ομορφιάς που σχετίζεται με τη δύναμη και την ισχύ».
Bisi, 2023 | Μπρούντζος, 277 x 64 x 53εκ.
Το έργο Bisi είναι ένα ψηλό μπρούντζινο γλυπτό που απεικονίζει τον κορμό μιας γυναίκας, ο οποίος αναδύεται από μια κοίλη βάση που μοιάζει με φούστα. Το γλυπτό είναι χαρακτηριστικό του έργου της Leigh, η οποία συνδυάζει το γυναικείο σώμα με οικιακής χρήσης δοχεία ή αρχιτεκτονικά στοιχεία που εστιάζουν σε παραγνωρισμένες πράξεις μόχθου και φροντίδας, ειδικά όσον αφορά στις μαύρες γυναίκες. Η καλλιτέχνιδα δημιούργησε μια εσοχή σαν σπηλιά για να φιλοξενήσει την όρθια φιγούρα της Bisi. Το στρογγυλεμένο άνοιγμα προσκαλεί δυνάμει τους επισκέπτες να μπουν στην κυρτή μπρούντζινη βάση και να σταθούν μέσα στη γεμάτη δύναμη φιγούρα της Bisi. Επομένως, το επιβλητικό κάτω μέρος του γλυπτού λειτουργεί τόσο σαν καταφύγιο που προσφέρει προστασία, όσο και σαν συμβολική μήτρα που παραπέμπει στην ανατροφή και στη φροντίδα.
Η Bisi συνδυάζει ιστορικές και αρχιτεκτονικές αναφορές με πιο παραστατικά στοιχεία και αποτελεί μια αφαιρετική εικόνα του σώματος που έρχεται να προστεθεί στην έρευνα που κάνει η Leigh πάνω στη γυναικεία υποκειμενικότητα. Παρόλο που ο τίτλος του γλυπτού αποτίει φόρο τιμής στην εκλιπούσα Νιγηριανή επιμελήτρια Bisi Silva, την οποία η Leigh θεωρεί μέντορά της, η χρήση της αφαίρεσης τόσο στη φόρμα της φιγούρας όσο και στο γεγονός ότι τα μάτια είναι λεία και δεν υπάρχουν αυτιά, επιτρέπει στην καλλιτέχνιδα να διερευνήσει τις καταστάσεις της ύπαρξης και όχι να φτιάξει ένα ρεαλιστικό πορτρέτο. Για να δημιουργήσει το γλυπτό, η Leigh το φιλοτέχνησε πρώτα με πηλό στις ίδιες διαστάσεις και το σμίλεψε με τα χέρια της. Αυτή η ιδιαίτερη διαδικασία προσφέρει στην καλλιτέχνιδα τη δυνατότητα να μπορεί να ελέγξει την επιφάνεια του μπρούντζινου γλυπτού που θα κάνει στη συνέχεια με όλες τις λεπτομέρειες στα ανάγλυφα μαλλιά, στον λείο κορμό και στην προσεκτικά σχεδιασμένη βάση.
Η εντυπωσιακή φόρμα της Bisi παραπέμπει στην πρακτική της Leigh να αντλεί έμπνευση από μια μεγάλη γκάμα ιστορικών και πολιτιστικών συμβολισμών. Η βάση που μοιάζει με φούστα έχει πολλές αναφορές, μεταξύ των οποίων ένα εστιατόριο στο Μισισίπι τη δεκαετία του 1940 που λεγόταν Mammy’s Cupboard, οι καλύβες στην Αποικιακή Έκθεση του Παρισιού το 1931 και ο πίνακας “Las Meninas” που φιλοτέχνησε ο Diego Velázquez το 1656. Το σχήμα είναι ένα μοτίβο που διατρέχει ολόκληρο το έργο της Leigh, το οποίο το έχει εξελίξει και σε άλλα γλυπτά της, μεταξύ των οποίων το Cupboard VIII, 2018 (ανήκει στη συλλογή του Whitney Museum of American Art της Νέας Υόρκης), το Brick House (2019), και το Cupboard, 2022 (ανήκει στη συλλογή του Dallas Museum of Art). Ανοίγοντας τη βάση του γλυπτού και κάνοντάς την ένα καταφύγιο, όπου δυνάμει μπορούν να μπουν οι θεατές, το έργο της Leigh αντλεί έμπνευση και συνάμα διευρύνει τη διαθεματική εξερεύνησή της του σώματος ως αρχιτεκτονικής. Το γλυπτό Bisi, με αυτόν τον μοναδικό τεράστιο χώρο-άνοιγμα, είναι ένα από τα πιο προσωπικά έργα που έχει δημιουργήσει μέχρι στιγμής η καλλιτέχνιδα.
Το έργο Herm είναι ένας μεγάλης κλίμακας στιλιζαρισμένος γυναικείος κορμός πάνω σε μία ψηλή ορθογώνια βάση, από την οποία βγαίνει προς τα πίσω ένα γυναικείο πόδι (γάμπα και πέλμα). Η χύτευση έγινε με βάση το ίδιων διαστάσεων καλούπι από πηλό που η καλλιτέχνιδα δούλεψε με όλες του τις λεπτομέρειες στο χέρι, κι έτσι η μπρούντζινη επιφάνεια διατηρεί την αίσθηση του χειροποίητου από το αρχικό πήλινο γλυπτό.
Ο τίτλος Herm αναφέρεται στα αρχαιοελληνικά αγάλματα που τοποθετούνταν ως προστατευτικά σε σταυροδρόμια, ως σύμβολα οριοθέτησης ακίνητης περιουσίας, σε τάφους και σε άλλους δημόσιους χώρους. Οι παραδοσιακές Ερμές ήταν γλυπτά που αποτελούνταν από έναν ανδρικό κορμό πάνω σε ορθογώνια κολόνα η οποία, συχνά, είχε και ανάγλυφα ανδρικά γεννητικά όργανα.
Το έργο Herm της Leigh υποκαθιστά με τον κορμό μιας μαύρης γυναίκας την ανδρική μορφή που συνήθως είχε αυτό το είδος των γλυπτών. Στο πίσω μέρος του γλυπτού έχει προσθέσει ένα πόδι που φαίνεται σαν να κάνει ένα βήμα μπροστά. Το πόδι σε αυτή τη στάση παραπέμπει συμβολικά στον θεό Ερμή, του οποίου το πόδι απεικονίζεται συνήθως με φτερά στον αστράγαλο. Στο Herm η Leigh αφαιρεί τα φτερά από το πόδι, αφοπλίζοντας και γειώνοντας, έτσι, το άγαλμά της για να τιμήσει τη δύναμη που εδράζεται στην πραγματικότητα και όχι στη μυθολογία. Αξιοποιώντας το οπτικό λεξιλόγιο της αρχαιοελληνικής γλυπτικής, που απεικονίζει την κλασική ομορφιά, για να δημιουργήσει το άγαλμα μιας μαύρης γυναίκας η Leigh επαναπροσδιορίζει την ιστορία με επίκεντρο το θέμα που έχει επιλέξει η ίδια.
Simone Leigh | Βιογραφικό Σημείωμα
Η Simone Leigh γεννήθηκε στο Σικάγο το 1967. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, μεταξύ άλλων, έχει παρουσιάσει ατομικές εκθέσεις στο μουσείο Guggenheim στη Νέα Υόρκη, στην Tate Gallery στο Λονδίνο, στο Studio Museum στο Χάρλεμ και στο Hammer Museum στο Λος Άντζελες. Έργα της εκτέθηκαν στη Whitney Biennial το 2012 και το 2019 στη Νέα Υόρκη. Ήταν η πρώτη καλλιτέχνιδα που της ανατέθηκε να δημιουργήσει ένα έργο για τον θεσμό High Line Plinth στο πάρκο High Line της Νέας Υόρκης: το μνημειακό γλυπτό της Brick House παρουσιάστηκε στο κοινό τον Απρίλιο του 2019.
Το 2022 η Leigh εκπροσώπησε τις ΗΠΑ στην 59η Μπιενάλε της Βενετίας, στην οποία τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα για τη συμμετοχή της στην κεντρική έκθεση. Το 2023 παρουσιάστηκε στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης της Βοστόνης μια αναδρομική έκθεση με έργα από την εικοσαετή καριέρα της, η οποία στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο Μουσείο Hirshhorn της Ουάσινγκτον και μετά στο Los Angeles County Museum of Art και στο California African American Museum στο Λος Άντζελες.
Simone Leigh
Ανατομία της Αρχιτεκτονικής
28 Απριλίου – 31 Οκτωβρίου 2025
Αγορά, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Λεωφ. Συγγρού 364,
Καλλιθέα
Είσοδος ελεύθερη
