Του Χρηστου Καπουτση
Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα γεωπολιτικό σταυροδρόμι όπου οι επιλογές δεν είναι απλώς διπλωματικά χαρτιά, αλλά ζητήματα εθνικής επιβίωσης. Από την Ουκρανία μέχρι τη Γάζα και από τη Λιβύη μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο, η Αθήνα κινείται περισσότερο ως παρατηρητής παρά ως πρωταγωνιστής. Η κυβέρνηση δείχνει να παρασύρεται από τις ισορροπίες των συμμάχων, χωρίς να χαράσσει αυτόνομη στρατηγική, αφήνοντας έτσι χώρο στην Τουρκία να αναδεικνύεται σε κεντρικό ρυθμιστή.
Αν επιχειρήσουμε να συναγάγουμε ένα πολιτικό–διπλωματικό συμπέρασμα από τις τελευταίες κινήσεις της Αθήνας, διαπιστώνουμε ότι η ελληνική κυβέρνηση «παίζει» σε πολλαπλά ταμπλό, χωρίς να διαμορφώνει μια συνεκτική στρατηγική.
Ουκρανία
Μια επισκόπηση της διεθνούς ειδησεογραφίας – αρθρογραφίας, το διήμερο 24–25 Αυγούστου 2025, σχετικά με τη Ουκρανία, καθίσταται πλέον σαφές ότι, η ουκρανική κρίση αποκάλυψε βαθιά διχογνωμία στη Δύση. Η ΕΕ υπογραμμίζει σεβασμό στο διεθνές δίκαιο, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας.
Αντίθετα, η συνάντηση Τραμπ–Πούτιν στην Αλάσκα πρότεινε αναστολή εχθροπραξιών με κατοχύρωση της Κριμαίας στη Ρωσία, παρακάμπτοντας το Κίεβο. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας
Σ. Λαβρόφ τόνισε: «Οι συζητήσεις για ασφάλεια της Ευρώπης, χωρίς τη Ρωσία, είναι οδός χωρίς έξοδο», ενώ ο Αμερικανός ομόλογός του Μάρκο Ρούμπιο σημείωσε: «Η Ουκρανία πρέπει να αισθάνεται ασφαλής για να δεχθεί οποιαδήποτε συμφωνία».
Η στρατηγική αντίθεση είναι σαφής: η Δύση εμφανίζεται διχασμένη μεταξύ τήρησης του διεθνούς δικαίου με εμφανή υποκειμενισμό στην ερμηνεία του και «ρεαλιστικών» λύσεων, που ενδέχεται να νομιμοποιούν ρωσικά εδαφικά κέρδη. Το Κίεβο παραμένει σε θέση αν όχι «αιχμαλωσίας», τουλάχιστον ευάλωτη λόγω της αποκλινουσών στρατηγικών επιλογών των ΗΠΑ και Ε.Ε..
«Ο Πούτιν και ο Ζελένσκι πρέπει να συναντηθούν. Δεν ξέρω αν θα συναντηθούν. Ίσως παρευρεθώ, ίσως και όχι. Ενδέχεται να υπάρξουν συνέπειες αν δεν συναντηθούν. Θα δούμε τι θα συμβεί σε μια-δυο εβδομάδες, και τότε θα παρέμβω.», δήλωσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντ. Τράμπ. Αν επιχειρήσουμε να αναλύσουμε κατά το λογικά εφικτό και θεσμικό τρόπο, τότε, η δήλωση του Τραμπ χαρακτηρίζεται από ασαφείς και ανοιχτούς όρους, αφήνοντας αβεβαιότητα για το αν θα παρευρεθεί στη συνάντηση Πούτιν–Ζελένσκι. Το μήνυμα είναι πολυεπίπεδο και κρυπτικό: προς τον Ζελένσκι και την Ε.Ε., υπενθυμίζει ότι η πρόοδος εξαρτάται από τη διαπραγμάτευση και την αμερικανική παρέμβαση, προς τον Πούτιν, υπογραμμίζει πιθανές συνέπειες αν η συνάντηση δεν πραγματοποιηθεί. Η αναφορά σε «μια-δυο εβδομάδες» αφήνει τις αποφάσεις υπό αμερικανικό έλεγχο, ενισχύοντας τη στρατηγική πίεση και τη θέση της Ουάσιγκτον ως κύριου διαιτητή. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η δήλωση Τραμπ, είναι, ένας μηχανισμός πίεσης και διαχείρισης της δυναμικής της σύγκρουσης.
Στο ουκρανικό μέτωπο, η Ελλάδα στοιχίζεται με τον Ζελένσκι και τον σκληρό αντιρωσικό πυρήνα της Ε.Ε., στηρίζοντας νέες κυρώσεις κατά της Ρωσίας και παράλληλα «χαιρετίζει» τις πρωτοβουλίες Τραμπ , για ειρήνη ανταλλάξιμη με εδάφη. Να επισημάνουμε, ότι είναι στο «τραπέζι» της Ε.Ε., η πρόταση Ε. Μακρόν, να σταλεί ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη στην Ουκρανία ως ειρηνευτική, την οποία όμως η Ρωσία χαρακτηρίζει εκ προοιμίου ως εχθρική.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δηλώνει στα ΜΜΕ ««Η Ελλάδα στέκεται σταθερά στο πλευρό του ουκρανικού λαού και του Προέδρου Ζελένσκι απέναντι στη ρωσική εισβολή. Δεν υπάρχει ασφάλεια στην Ευρώπη, όσο η Ρωσία επιχειρεί να επιβάλλεται με τα όπλα». Ενώ σε άλλη δήλωσή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσθέσει: «χαιρετίζουμε την προσπάθεια του Προέδρου Τραμπ για μια βιώσιμη ειρηνευτική λύση. Η Ελλάδα επιθυμεί τερματισμό του πολέμου, αλλά με τρόπο που να μην παγιώνει την κατοχή ξένων εδαφών. Η ειρήνη πρέπει να στηρίζεται στο Διεθνές Δίκαιο, στην κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.»
Η προσπάθεια να κατανοήσει κανείς ποια είναι η πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης στο Ουκρανικό ζήτημα καταλήγει σε έναν γρίφο. Επισήμως, η Αθήνα εμφανίζεται προσηλωμένη στις αρχές του διεθνούς δικαίου, καταδικάζει την εισβολή της Ρωσίας, συντάσσεται με τις κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά στηρίζει και τον Τραμπ για ειρήνη. Στην πράξη όμως, η ελληνική στάση παραμένει αποσπασματική, αντιφατική και χωρίς σαφή στρατηγικό προσανατολισμό. Αυτή η αμφισημία δεν είναι απλώς διπλωματική «ουδετερότητα», αλλά δείγμα μιας βαθύτερης αμηχανίας απέναντι σε έναν πόλεμο που αναδιατάσσει τον γεωπολιτικό χάρτη της Ευρώπης.
Ισραήλ
Η επίθεση στο νοσοκομείο Νάσερ στη Γάζα, που κόστισε τη ζωή σε 20 αμάχους, μεταξύ τους 5 δημοσιογράφους, είναι έγκλημα πολέμου αν δεν υπήρχε στρατιωτική χρήση της εγκατάστασης. Το Άρθρο 18 της Δ’ Συμβάσεως της Γενεύης (1949) προστατεύει ρητά τα νοσοκομεία, ενώ το Άρθρο 8 του Καταστατικού της Ρώμης καθιστά ποινικά υπεύθυνους όσους επιτίθενται σκόπιμα σε αμάχους ή πολιτικές υποδομές. Η ευθύνη είναι ατομική και βαρύνει πολιτικούς και στρατιωτικούς, τόσο αυτούς που έδωσαν την εντολή όσο και όσους την εκτέλεσαν. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες καταδικάζει απερίφραστα τον θάνατο Παλαιστινίων σε ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές που έπληξαν το νοσοκομείο Νάσερ.
Στο Ισραήλ, η κυβέρνηση Μητσοτάκη στηρίζει στρατιωτικά τον Νετανιάχου, σεβόμενη την αμυντική συμφωνία Αθήνας–Τελ Αβίβ, αλλά εμφανίζεται ανίκανη να αναλάβει ουσιαστική δράση για την ανθρωπιστική τραγωδία στη Γάζα. Οι δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτη, υπερτονίζουν την ασφάλεια του Ισραήλ και την επίφαση στήριξης στη λύση δύο κρατών, χωρίς όμως να αναγνωρίζεται το Παλαιστινιακό Κράτος! Το αποτέλεσμα είναι να καταγράφεται μία ακόμη ελληνική διπλωματική ανεπάρκεια: Δηλαδή «πέτυχε» να δυσαρεστεί και το Τελ Αβίβ και να μην ενθουσιάζει τον Αμπου Αμπάς και έτσι επιβεβαιώνει, ότι η Αθήνα παραμένει χωρίς στρατηγικό ρόλο και αξιόπιστο λόγο, στην κρίση της Ανατολικής Μεσογείου.
Λιβύη
Στη Λιβύη, η ελληνική διπλωματία έχει χάσει έδαφος. Μετά τη ρήξη με τον στρατάρχη Χάφταρ, η Άγκυρα οικοδόμησε προνομιακές σχέσεις τόσο με την Τρίπολη όσο και με τη Βεγγάζη, διασφαλίζοντας την de facto αποδοχή του τουρκο-λιβυκού συμφώνου για θαλάσσιες ζώνες. Ένα σύμφωνο που υπονομεύει άμεσα τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ συναντήθηκε τη Δευτέρα (25/8) στη Βεγγάζη με τον Ιμπραήμ Καλίν, επικεφαλής των τουρκικών Μυστικών Υπηρεσιών. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του γραφείου Τύπου του Χαφτάρ, οι συνομιλίες επικεντρώθηκαν σε «πιθανές συνεργασίες» μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας, χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις. Η συνάντηση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς συμπίπτει χρονικά με τις διεργασίες στο κοινοβούλιο της ανατολικής Λιβύης, το οποίο φέρεται να εξετάζει το ενδεχόμενο παραχώρησης άδειας στην Τουρκία για έρευνες υδρογονανθράκων στη θαλάσσια ζώνη μεταξύ Λιβύης και Κρήτης. Μια τέτοια απόφαση θα αναζωπύρωνε τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς η Άγκυρα επιδιώκει να παγιώσει τις ενεργειακές της θέσεις μέσω διμερών συμφωνιών που αμφισβητούν την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Όπως σημειώνει το Bloomberg, η επαφή Χαφτάρ–Καλίν εντάσσεται στο πλαίσιο της σταδιακής βελτίωσης των σχέσεων της Τουρκίας με δυνάμεις της περιοχής, αλλά και της προσπάθειας της Άγκυρας να επεκτείνει την επιρροή της σε μια Λιβύη διαιρεμένη, με τοπικά κοινοβούλια και πολιτοφυλακές να διαμορφώνουν ισορροπίες ισχύος
Αίγυπτος
Αντίστοιχα, στις σχέσεις με την Αίγυπτο, η Αθήνα αδυνατεί να κεφαλαιοποιήσει την αρχική σύγκλιση με τον πρόεδρο ΑΛ – Σίσι. Το ελληνο-αιγυπτιακό σύμφωνο μερικής οριοθέτησης έχει ουσιαστικά παγώσει, ενώ η τουρκική στρατιωτική διπλωματία θριάμβευσε στο πεδίο, όπως στη Κάσο, προβάλλοντας το τουρκο-λιβυκό σύμφωνο ως κυρίαρχο πλαίσιο.
Η Τουρκία διεκδικεί επέκταση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας γύρω από Κύπρο, Ρόδο και Καστελόριζο, απομονώνοντας Ελλάδα και Κύπρο μέσω συμφωνιών με Λιβύη (2019) και συμμαχιών με Κατάρ και Τυνησία. Διατηρεί στρατιωτική παρουσία και ενεργειακά σχέδια, αποφεύγοντας όμως άμεση σύγκρουση με Αίγυπτο και προτιμώντας διπλωματική οδό. Η Αίγυπτος αμφισβητεί σθεναρά την τουρκική επέκταση, στηρίζεται σε αμυντικές συμφωνίες με Ελλάδα και Κύπρο και προωθεί την ενεργειακή εκμετάλλευση φυσικού αερίου στη θαλάσσια περιοχή Κρήτης–Κύπρου–Αιγύπτου. Η προσέγγιση Αλ Σίσι είναι κυρίως διπλωματική και νομική, υποστηριζόμενη από ΕΕ και διεθνείς οργανισμούς. Η τουρκική διπλωματία πασχίζει να αποκαταστήσει διαύλους επικοινωνίας σε ενεργειακά ζητήματα και με την Αίγυπτο.
Αξιολογικό συμπέρασμα με βάσει τα ανωτέρω δεδομένα:
Η μεγάλη εικόνα είναι πως ο γεωπολιτικός χώρος που εκτείνεται από τη Βαλτική, την Κεντρική Ευρώπη και την Ευρασία μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα, τα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή βρίσκεται σε διαρκή αναβρασμό. Ενεργειακοί διάδρομοι, στρατηγικά συμφέροντα, στρατιωτικές συγκρούσεις, τρομοκρατικά δίκτυα, αλλά και η νέα τεχνολογική διάσταση του πολέμου με την Τεχνητή Νοημοσύνη στην αιχμή της στρατιωτικής τεχνολογίας, συνθέτουν ένα εκρηκτικό μωσαϊκό.
Ο γεωπολιτικός χάρτης γύρω μας αναδιατάσσεται βίαια και ραγδαία. Το Διεθνές δίκαιο υποχωρεί, έναντι στη γεωπολιτική ισχύ και στρατιωτική πυγμή. ΗΠΑ-ΡΩΣΙΑ- ΚΙΝΑ διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για ένα τριπολικό σύστημα διεθνούς ισχύος και εξουσίας. Η Τουρκία διεκδικεί ρόλο περιφερειακού ηγεμόνα και η Ευρώπη παραπαίει χωρίς ενιαία στρατηγική. Αν η Ελλάδα δεν αρθρώσει άμεσα δικό της σχέδιο ισχύος, κινδυνεύει να εγκλωβιστεί ως θεατής σε ένα θέατρο συγκρούσεων που θα καθορίσει το μέλλον της.
