Του Δημοσθένη Δαββετα
Καθηγητή φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητή, εικαστικού, γεωπολιτιστικου αναλυτή.
Ζούμε τα τελευταία χρόνια σ’ενα κλίμα έντεχνου τρόμου : στ’ονομα των ατομικών δικαιωμάτων γίνεται ευθεία επίθεση εναντίον παραδοσιακών αξιών , η άλλων πολιτισμικών δεδομένων, τα οποία χαρακτηρίζονται “αντιδραστικά”. Οι επιτιθέμενοι οι λεγόμενοι και ” προοδευτικοί”, στηρίζουν τις επιθέσεις τους στην ιδεολογία των ατομικών δικαιωμάτων . Είναι όμως τ’ατομικα δικαιώματα ιδεολογία ; Γιατί από μόνο του το ερώτημα φέρνει μέσα του μια αντίφαση .
Το μεν ατομικό δικαίωμα είναι ένα αναντίρρητο εργαλείο για την αυτογνωσία κι αυτονομία , η δε ιδεολογία είναι μια συνολική έκφραση ομάδων που στόχο έχουν να νικήσουν και να επιβάλλουν την αντίληψη τους σε κοινωνικό επίπεδο . Στην πρώτη περίπτωση αυτής των ατομικών δικαιωμάτων ο πόλεμος στοχεύει την ατομική γνωση κι εμβάθυνση κι η μόνη οδός αλήθειας είναι η μάχη με τις σκοτεινές κι άγνωστες πλευρές του εαυτού μας έτσι ώστε ως αυτοσυνειδητοί πολιτες ναμαστε και συνειδητοί υπηρέτες του κοινού καλού της Δημοκρατίας. Στην δεύτερη περίπτωση , αυτήν της ιδεολογίας, οι ομάδες η η ομάδα πουναι η που πιστεύουν πιο σωστά ότι είναι φορείς αλήθειας , στοχεύουν να επιβάλλουν την “αλήθεια”τους σ’αλλους που σκέφτονται διαφορετικά η που να το πω αλλοιώς δεν γνωρίζουν την “αλήθεια” η ακόμη οι θέσεις τους είναι λαθος. Άρα είναι παράδοξο να γίνεται λόγος για ιδεολογία ατομικών δικαιωμάτων . Πιο σωστά θαπρεπε να γίνεται λόγος για ιδεολογία κάποιων ομάδων ομοϊδεατών , οι οποίες χρησιμοποιούν έντεχνα κι ερμηνεύουν κατά πως τους συμφέρει τ’ατομικα η ανθρώπινα δικαιώματα , για να επιβάλλουν το προγραμμα και την εξουσία τους.
Γιατί το ουσιαστικό πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξη των α η β ατομικών δικαιωμάτων . Το ουσιαστικό πρόβλημα είναι ότι μόνον η ιδεολογία των ” ατομικών δικαιωμάτων” ( όπως αυτή δομήθηκε τον 18ο αιώνα) μπορεί να θεμελιώσει διανοητικά την άμυνα αυτών των ελευθεριών κι αυτών των δικαιωμάτων. Μια τέτοια θέση βέβαια είναι λαθος γιατί ιστορικά ήδη υπήρχε ( τα λέει το βιβλίο του Quentin Skinner) μια μεγάλη πολιτική παράδοση της ελευθερίας πριν τον φιλελευθερισμό , όπως για παράδειγμα , το δικαίωμα του να μην μπορεί κάποιος να συλληφθεί και να φυλακιστεί πριν γίνουν οι ανάλογες διαδικασίες ( το λει η Magna Carta του 1215). Επίσης ας μην ξεχνάμε ότι αυτή η ιδεολογία που αναφέρομαι εδώ κάνοντας της κριτική, στηρίζεται σε μια παράλογη φανταστική ανθρωπολογική θέση ,που θέλει τον Άνθρωπο πλήρως καλλιεργημένο Ανθρωπιστικά , πριν ακόμα την ύπαρξη της γλώσσας και της κοινωνίας . Κατ’αυτην τ’ατομικα δικαιώματα δεν μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους αληθινά. Αρα μπορούν να μειωθούν και να προσαρμοστούν στα πλαίσια μιας ιδεολογίας του “καλού , ηθικού συνόλου “. Πάνω σ’αυτη την ανάλυση στηρίχτηκε η αριστερή ιδεολογία η οποία και μεταφέρει τα πάντα στην λογική ότι το μόνο που υπάρχει και με βάση το οποίο ερμηνεύουμε τα πράγματα είναι το κοινωνικό στοιχείο . Βέβαια η αποτυχία του κοινωνικού μοντέλου όπως θέλησε να το εφαρμόσει η αριστερά ( ΕΣΣΔ, Κούβα, κλπ αλλά και Δυτική σοσιαλδημοκρατια) οδήγησε από τα χρόνια του ’80 ως σήμερα , μέσω της παγκοσμιοποίησης , σε μια βεβιασμένη εξ ανάγκης επιστροφή της ατομικότητας . Αυτή δεν έχει πια καμμία σχέση με το αρχικό ατομικό δικαίωμα αλλά παίρνει τις διαστάσεις ενός άναρχου ατομισμού κι ενός ανεξέλεγκτου εγωισμού και κυνικού φιλοτομαρισμου.
Το λαθος όμως αυτό που δίνει αντικειμενικά και μια λαθος κοινωνική οσορροπια ,οφείλεται και σ’αλλη επίσης αιτία . Το να θελουμε να δώσουμε στο άτομο την δυνατότητα ναναι ο κοινωνικός αφέντης σημαίνει ότι ο άνθρωπος μπορεί να γίνει πρώτα απ’ολα ο κύριος των φυσικών του δυνάμεων . Κάτι τέτοιο όμως μοιάζει ως τώρα ανέφικτο. Γιατί; Γιατί ,αντί να θελουμε να το πετύχουμε αυτό μέσα από τον αρμονικό διάλογο με την “φύση” μας , αντιθετως επιτιθέμεθα στην Φύση μας. Δεν την ακούμε οπως ο Σωκρατης άκουγε τον εσωτερικό του “δαίμονα”. Δεν συνομιλούμε φιλικά και συνδημιουργικα μαζί της. Αντιθετως βαζουμε τον άνθρωπο ( το κάνει η ιδεολογία των άτομικων δικαιωμάτων από την οποία προέρχεται και το σημερινό “πολιτικά ορθον”) πάνω από την Φύση . Βάζουμε την Φύση ως εχθρό του ανθρώπου . Βάζουμε τον άνθρωπο να θέλει να την υποτάξει βίαια.Τα θεωρούμε αντιπάλους κι όχι συνεργούς στην ατομική και συλλογική συνειδησιακή καλλιέργεια. Αυτά τα στοιχεία , που μόλις ανέφερα ενδεικτικά , οδηγούν το άτομο να διαχειρίζεται το κοινωνικό στοιχείο όχι με βάση την αρμονική του αναζήτησή με την Φύση αλλά με βάση την ιδεολογική κυριαρχία του επ’αυτης.Το ατομικό δικαίωμα ως προϊόν ισορροπημένου διαλόγου με την Φύση του, υποχωρεί στο ατομικό δικαίωμα, ως προϊόν μιας κοινωνικιζουσας κυριαρχιας της ιδεολογίας των ατομικών δικαιωμάτων . Μ’αποτελεσμα ναχουμε φτάσει σ’εκφρασεις κι αντιδράσεις τύπου όπως ” έτσι μου αρέσει -είναι επιλογή μου δεν σας αφορά-κάνω ο,τι θέλω κλπ”. Και έτσι περνά κι ως τρόπος ζωής . Έτσι η ιδεολογία αυτή , μετά την αποτυχία των αριστερών επαναστάσεων , επιχειρεί να περάσει πονηρά κι αναίμακτα στα πλαίσια του σημερινού πολιτικά ορθον ,νόμους που καταργούν ηθικές αξίες , νόμους που προτείνουν κι επιβάλλουν το “κοινωνικα ” ουδέτερο, νόμους που διαλύουν πονηρά την οικογένεια στα πλαίσια μιας αντί-φυσικής προόδου , που διαλύουν την πατρίδα ως φυσική “εστία”, νόμους φιλελεύθερους που υιοθετούνται κι εξυπηρετούν τις πιο ακραίες εθνομηδενιστικες τάσεις του πιο άκρατου αριστερού νεοφιλελευθερισμου. Όσα δεν πέτυχαν οι κομμουνιστικές επαναστάσεις επιχειρούν να τα πετύχουν τώρα μέσα από τον Δούρειο ίππο τους, αυτον της ιδεολογίας των ατομικών δικαιωμάτων. Ας το κατανοήσουμε σαν μεγάλη απειλή για να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε. Για το καλό του μέλλοντος τουλάχιστον των παιδιών μας.
