Και εκείνες οι φοβερές μέρες για το νησί συνεχίζονται, με βομβαρδισμούς, φωτιές, σκοτωμούς και αίμα πολύ. 25 Μαΐου 1941 η Κάνδανος καίγεται… για να καταστραφεί ολοσχερώς στις 3 του Ιούνη .Μια ακόμα μαύρη σελίδα στην ιστορία της Κρήτης!
Από το βράδυ ρίχνονται χιλιάδες προκηρύξεις στα Χανιά, τους συνοικισμούς και τα χωριά και απειλούν τον πληθυσμό, ότι θα επιβάλουν αυστηρές κυρώσεις σ’ αυτούς που πολεμούσαν τα…γερμανικά στρατεύματα. Οι γύρω από την πόλη φρουρές αποσύρονται σε νέες λιγότερο κοντινές προς την πόλη θέσεις, γεγονός που οδηγεί στην αποθάρρυνση και επιτείνει το αίσθημα της ανασφάλειας. Οι βρετανικές δυνάμεις αποσύρονται προς τη Σούδα. Οι καθυστερήσεις όμως που συνεπάγονται οι καταλήψεις των χωριών και οικισμών γύρω από τα Χανιά, επιβραδύνουν σημαντικά τα σχέδια των Γερμανών να φτάσουν στα Σφακιά και να παρεμποδίσουν τη φυγή των Βρετανών. Ύστερα από συνεχείς επιθέσεις και αντεπιθέσεις καταλαμβάνεται ο Γαλατάς με τη γνωστή υπεροχή των όπλων του αντιπάλου. Ήρθε όμως και η σειρά της Κανδάνου. Μετά την εξολόθρευση ενός γερμανικού λόχου από τους κατοίκους της, οι Γερμανοί επιτίθενται με αγριότητα. Βομβαρδίζεται η Κάνδανος και παραδίνεται στη φωτιά, στενάζοντας κάτω από τους σκελετούς των ερειπίων. Εκτελούν όσους από τους κατοίκους της Κανδάνου ή των γειτονικών χωριών συναντούν, ανεξάρτητα από ηλικία και χωρίς καμία διαδικασία. Στις 3 Ιουνίου θα επιστρέψουν και πάλι για να ολοκληρώσουν την καταστροφή. Την ίδια μέρα ο πτέραρχος Στουντέντ προσγειώνεται στο αεροδρόμιο Μάλεμε και διαπιστώνει προσωπικά το μέγεθος της καταστροφής του δημιουργήματός του.
Οι γερμανικές προκηρύξεις που είχαν ριχτεί στα Χανιά με απειλητικό κατά των πολιτών περιεχόμενο, ρίχνονται και στο Ρέθυμνο. Οι μαχόμενες δυνάμεις βρίσκονται κάτω από τη σκιά της γερμανικής αεροπορίας, η οποία βομβαρδίζει στρατιωτικούς στόχους, καθώς και την πόλη και τα χωριά Οι συγκρούσεις και αψιμαχίες είναι τόσο συχνές, που αποτελούν πραγματικό εφιάλτη για τους Γερμανούς.
Στο Ηράκλειο ο βομβαρδισμός ελληνικών και βρετανικών στόχων εξακολουθεί και πάλι. Η πόλη φλέγεται από τις πυρκαγιές που σημειώνονται και οι δρόμοι της είναι γεμάτοι από πτώματα. Αλλά και στους χώρους έξω από τα τείχη υπάρχουν άταφα πτώματα Γερμανών και Ελλήνων μαχητών. Η στρατιωτική κατάσταση επιδεινώνεται. Οι Γερμανοί μπορεί να μην κάνουν επίθεση κατά της πόλης ακόμα, είναι όμως κύριοι της κατάστασης και ρυθμιστές του αγώνα κατά μεγάλο μέρος. Οι ίδιες απειλητικές προκηρύξεις που είχαν ριχτεί στα Χανιά και το Ρέθυμνο, ρίχνονται και στο Ηράκλειο. Ο Στρατηγός Φράυμπεργκ προειδοποιεί ότι, τα υπό τη Διοίκησή του τμήματα, έχουν περιέλθει στο έσχατο όριο αντοχής.
“…Το χωριό Κάνδανος κοντά στα Χανιά, όπου σε μάχες έχασαν τη ζωή τους αρκετοί Γερμανοί, ήταν το πρώτο χωριό στην Ευρώπη, το οποίο έκαψαν ολοσχερώς, προσπάθησαν να εκθεμελιώσουν κάθε πέτρα οικήματος και απαγόρευσαν στους κατοίκους να επιστρέψουν στα σπίτια τους όσο διαρκούσε η κατοχή. Είναι η μοναδική περίπτωση εγκλήματος πολέμου, όπου ο θύτης όχι μόνον αναγνωρίζει το έγκλημά του, αλλά το προπαγανδίζει προς παραδειγματισμό των υπολοίπων.
Λίγο πριν από την Κάνδανο, στον Κακόπετρο, γερμανικό απόσπασμα εισέβαλε μέσα σ´ ένα αγροτόσπιτο και σκότωσε πέντε ανυπεράσπιστες γυναίκες και ένα νήπιο.” *
Στις 3 Ιούνη 1941 οι Ναζί καίνε και ισοπεδώνουν την Κάντανο.
Άφησαν δε τρεις επιγραφές, μοναδικά ιστορικά μνημεία σε όλη την Ευρώπη, γιατί όπου αλλού κατέστρεψαν οι Ναζί δεν άφησαν και δεν τόνισαν τόσο πολύ την αντίσταση που συνάντησαν.
Τις δύο πινακίδες – επιγραφές τις τοποθέτησαν οι Ναζί στις εισόδους της Καντάνου από Χανιά και Παλαιόχωρα. Την τρίτη, που είναι από μάρμαρο, την έφεραν στην Κάντανο το 1943 προοριζόμενη προφανώς για το μνημείο που θα κατασκεύαζαν, και είναι γραμμένες στα Ελληνικά και τα Γερμανικά.
H πρώτη αναφέρει: “Δια την κτηνώδη δολοφονίαν Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του μηχανικού από άνδρας , γυναίκας και παιδιά και παπάδες μαζi και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του μεγάλου Ράιχ, κατεστράφη την 3-6-1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων , διά να μην επαναοικοδομηθεί πλέον ποτέ.”
Η δεύτερη αναφέρει: “Ως αντίποινων των από οπλισμένων πολιτών ανδρών και γυναικών εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερμανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος. ”
Η τρίτη (μαρμάρινη) αναφέρει “Εδώ υπήρχε η Κάνδανος. Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών στρατιωτικών.”
Στο απόρρητο ημερολόγιο του Γκέμπελς διαβάζουμε : 25 Μαΐου 1941:Η προσοχή του κοινού βρίσκεται εστιασμένη στην Κρήτη. Οι ειδήσεις βγαίνουν με το σταγονόμετρο, τόσο από την πλευρά μας όσο και από τους Εγγλέζους. Σε ό,τι μας αφορά, τα πράγματα εξελίσσονται σύμφωνα με το σχέδιο. Αλλά δεν μπορούμε να δημοσιοποιήσουμε τίποτα, καθώς η επιτυχία δεν έχει εξασφαλιστεί ακόμη εκατό τοις εκατό. Από την πλευρά του Λονδίνου, βαθύτατη απαισιοδοξία. Αφ’ ης στιγμής αποσύρθηκε η βρετανική αεροπορία, απώλεσαν κάθε ελπίδα. Η χορωδία άρχισε να ψέλνει και στις ΗΠΑ. Η Μόσχα εκφράζει τον θαυμασμό της για την αποκοτιά της εφόδου φίλη στ’ αλήθεια! Τώρα, επιτέλους, θέτουμε τον μηχανισμό της προπαγάνδας μας σε κίνηση. Ο Χάραλντ και ο Χέιντουσκ είναι ανακατεμένοι εκεί κάτω (στην Κρήτη), όπως με πληροφορούν από την Αθήνα.
Στις 3 Ιουνίου 1941, λοιπόν, οι Γερμανοί κατακτητές κατέστρεψαν ολοσχερώς το χωριό Κάνδανος Χανίων και εκτέλεσαν 180 από τους κατοίκους του, σε αντίποινα για την αντίσταση που πρόβαλαν κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης (20 -31 Μαΐου 1941).
Πρόκειται για ένα από τα πιο σοβαρά εγκλήματα πολέμου των Γερμανών στην Ελλάδα.Η Κάνδανος ή Κάντανος βρίσκεται στο κέντρο του Νομού Χανίων, στο δρόμο που συνδέει τα Χανιά στα βόρεια με την Παλαιόχωρα στα νότια. Βομβαρδίστηκε από τις πρώτες ημέρες της γερμανικής εισβολής στη μεγαλόνησο, επειδή η περιοχή θεωρήθηκε στρατηγικής σημασίας για τις επιχειρήσεις τους. Στις 23 Μαΐου ένα μηχανοκίνητο απόσπασμα προσπάθησε να την καταλάβει, αλλά οι ντόπιοι με αυτοσχέδια όπλα κατόρθωσαν να τους απωθήσουν. Την επόμενη ημέρα οι Γερμανοί επανήλθαν με υπέρτερες δυνάμεις και στις 25 Μαΐου κατέλαβαν το χωριό, ενώ οι Κρήτες μαχητές διασκορπίστηκαν στα γύρω βουνά.
Στις 3 Ιουνίου, δύναμη του 3ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών υπό τον Υπολοχαγό Χορστ Τρέμπες έφθασε στο χωριό για να προβεί σε αντίποινα για τον θάνατο 25 Γερμανών στρατιωτών κατά τη διάρκεια των μαχών για την κατάληψη της Κανδάνου (23-25 Μαΐου). Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές εκτελούσαν διαταγές του αρχηγού τους, Στρατηγού Κουρτ Στούντεντ και την προηγουμένη ημέρα είχαν ξεκινήσει τα αντίποινα στη Κρήτη, εκτελώντας αμάχους στο χωριό Κοντομαρί Χανίων.
Αμέσως, οι Γερμανοί άρχισαν να πυρπολούν τα σπίτια της Κανδάνου και μέσα σε λίγες μέρες την κατέσκαψαν κυριολεκτικά. Φόνευσαν όλους τους κατοίκους που είχαν απομείνει, περίπου 180, και απαγόρευσαν με ποινή θανάτου την επίσκεψη του χώρου, καθώς και την ανοικοδόμησή του. Η καταστροφή τής Κανδάνου και η δολοφονία αμάχων αποτελεί ένα από τα πολλά εγκλήματα που διέπραξαν στην Ελλάδα οι Γερμανοί. Για να δικαιολογήσουν την πράξη τους ανάρτησαν πινακίδες στα ελληνικά και τα γερμανικά στην κατεστραμμένη Κάνδανο που έγραφαν:
Εδώ υπήρχε η Κάνδανος. Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών στρατιωτών.
Ως αντίποινον των από οπλισμένων πολιτών, ανδρών και γυναικών, εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερμανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος.
Δια την κτηνώδη δολοφονίαν Γερμανών Αλεξιπτωτιστών, Αλπινιστών και του Μηχανικού, από άνδρας, γυναίκας, παιδιά και παπάδες μαζί και διότι τόλμησαν να αντισταθούν κατά του Μεγάλου Ράιχ, κατεστράφη την 3η-6-1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων δια να μη επανοικοδομηθή πλέον ποτέ.
