Τον Μάρτιο του 2025 συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από τον θάνατο του σκηνοθέτη Λάκη Παπαστάθη, μιας ισχυρής προσωπικότητας του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, επιτελικού παραγωγού και σκηνοθέτη της τηλεοπτικής εκπομπής Παρασκήνιο, συγγραφέα, διανοούμενου, ενεργού καλλιτέχνη και πολίτη για εξήντα περίπου χρόνια.
Την Τετάρτη 2 Απριλίου 2025, στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138, εγκαινιάζεται το αφιέρωμα στον δημιουργό που συμμετείχε και αποτύπωσε την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της χώρας τα τελευταία πενήντα χρόνια. Την επιμέλεια του αφιερώματος ανέλαβαν τρεις φίλοι και στενοί συνεργάτες του δημιουργού, οι σκηνοθέτες Ηλίας Γιαννακάκης, Κατερίνα Ευαγγελάκου και Γιώργος Σκεύας, οι οποίοι συνεργάστηκαν επί δύο χρόνια για το μεγάλο αφιέρωμα. Βασικά σημεία αναφοράς του αφιερώματος αυτού αποτελούν η μεγάλη έκθεση «ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ. Αναζητώντας τη χαμένη εικόνα», η δημιουργία έξι πρωτότυπων ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του, καθώς και μια συνοδευτική έκδοση, ενός αφιερωματικού τόμου κοσμημένου με πλούσιο φωτογραφικό υλικό από το πολύτιμο αρχείο του σκηνοθέτη.
Το αφιέρωμα πλαισιώνουν παράλληλες εκδηλώσεις και ξεναγήσεις για το κοινό και πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και των χορηγών του Μουσείου Μπενάκη.
Η έκθεση
Με τίτλο «ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ. Αναζητώντας τη χαμένη εικόνα», η έκθεση σε επιμέλεια του Γιώργου Σκεύα, θα διαρκέσει από την Πέμπτη 3 Απριλίου έως την Κυριακή 20 Ιουλίου 2025. Την έκθεση θα εγκαινιάσει η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.
Η έκθεση επιχειρεί να φωτίσει την πολυσχιδή καλλιτεχνική προσωπικότητα του σκηνοθέτη και αποτελεί ταυτόχρονα τη «βιογραφία» μιας εποχής ανήσυχων δημιουργών του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου και των προσπαθειών για μια διαφορετική τηλεόραση, που διέσωσε σε ζωντανή εικόνα, μια κιβωτό μεγάλων προσωπικοτήτων του ελληνικού πολιτισμου, μέσα από τη δουλειά των εκατοντάδων συνεργατών της εκπομπής «Παρασκήνιο».
Ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, η λογοτεχνία, η ζωγραφική, η φωτογραφία. Ένα ταξίδι στη μνήμη και τον χρόνο μέσα από τις ταινίες, το «Παρασκήνιο», τα βιβλία, τα πορτρέτα, τα αρχειακά υλικά, όλοι οι δρόμοι της τέχνης του Παπαστάθη συνδέονται και συμπλέκονται για να συνθέσουν και να αναπαραστήσουν αυτό το ιδιαίτερο παλίμψηστο που δημιούργησε με το πολύπλευρο έργο του ο σκηνοθέτης.
Οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν, σε ατομικές οθόνες με ακουστικά, εκπομπές της σειράς «Παρασκήνιο», σε σκηνοθεσία των Λάκη Παπαστάθη και Τάκη Χατζόπουλου, επιλέγοντας από ένα σύνολο 50 ντοκιμαντέρ, σε σύγχρονη ψηφιοποίηση, τα οποία παραχώρησε το αρχείο της ΕΡΤ.
Τον σχεδιασμό της έκθεσης έχει αναλάβει η σκηνογράφος-ενδυματολόγος, Λίλη Πεζανού.
Τα οπτικοακουστικά έργα
Στο πλαίσιο του αφιερώματος και της έκθεσης, ο σκηνοθέτης Ηλίας Γιαννακάκης ανέλαβε την πραγματοποίηση έξι πρωτότυπων οπτικοακουστικών έργων, τα οποία αποτελούν οργανικό μέρος της συνολικής παρουσίασης.
Στο πρώτο με τίτλο, Υβόννη Μαλτέζου – Μια ζωή με τον Λάκη, διάρκειας 25 λεπτών, η σύζυγος του Λάκη και ηθοποιός σε όλες τις ταινίες του θυμάται με συγκίνηση και εξομολογητική διάθεση τα πενήντα χρόνια που πέρασαν μαζί.
Στο δεύτερο με τίτλο, Ο Λάκης και ο Ζεβελάκης, διάρκειας 25 λεπτών επίσης, ο συλλέκτης και ερευνητής Γιώργος Ζεβελάκης μιλά για τη στενή φιλική σχέση του με τον Λάκη, το κοινό τους πάθος για παλιά λογοτεχνικά περιοδικά και τη συνεργασία τους στο «Παρασκήνιο».
Το τρίτο με τίτλο, Ο Λάκης Παπαστάθης μπροστά στην κάμερα, διάρκειας 30 λεπτών, αποτελεί μία δημιουργική σύνθεση αποσπασμάτων από διάφορες τηλεοπτικές εμφανίσεις και συμμετοχές του σκηνοθέτη ως ομιλητή σε ντοκιμαντέρ, ώστε να προκύπτει ένα απολύτως καινούργιο πορτρέτο. Ακολουθούν δύο συρραφές αποσπασμάτων διάρκειας 25 λεπτών η κάθε μία, η πρώτη από τα «Παρασκήνια» του Λάκη Παπαστάθη και η δεύτερη από εκείνα του Τάκη Χατζόπουλου, επί 45 χρόνια συνεργάτη και συνδημιουργού της θρυλικής τηλεοπτικής σειράς της ΕΡΤ.
Τέλος, θα προβληθεί ένα καινούργιο ντοκιμαντέρ διάρκειας 50 λεπτών, με τίτλο: Ο Λάκης Παπαστάθης στο Μουσείο Μπενάκη, όπου μέσα από πλούσιο αρχειακό υλικό και με άξονα το στήσιμο της έκθεσης, τα εγκαίνια και τις παράλληλες εκδηλώσεις, εμφανίζονται και μιλούν μέσα στο χώρο και δίπλα από τα εκθέματα οι: Γιώργος Σκεύας, Κατερίνα Ευαγγελάκου, καθώς και ένας σημαντικός αριθμός συνεργατών και συνοδοιπόρων του δημιουργού, από τα πρώτα του χρόνια στην Αθήνα, μέχρι σήμερα.
Η έκδοση
Παράλληλα, το απόγευμα της Τετάρτης 2 Απριλίου στις 7 μ.μ., στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138, το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει τον αφιερωματικό τόμο που επιμελήθηκε η Κατερίνα Ευαγγελάκου, στενή συνεργάτιδα του σκηνοθέτη, με τίτλο ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ. Γενικό πλάνο, ο οποίος συνοδεύει την έκθεση «ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ. Αναζητώντας τη χαμένη εικόνα». Σε αυτόν το τόμο συνυπάρχουν πενήντα συνομιλητές, συνοδοιπόροι, ομότεχνοι, μαθητές και φίλοι του σκηνοθέτη, καταθέτοντας ο καθένας το αποτύπωμα που άφησε ο Παπαστάθης στη σκέψη και στο έργο του.
Πρόκειται για μια πολυφωνική βιογραφία, που ξεκινά από την ώρα που ο νεαρός Μυτιληνιός φτάνει στην Αθήνα (1962) και αποφασίζει να παρατήσει τις σπουδές του, στην Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, για να κάνει κινηματογράφο και φτάνει μέχρι την τελευταία του σκηνοθεσία στην εκπομπή «Υστερόγραφο» της ΕΡΤ (2022).
Το λεύκωμα, με εισαγωγικά κείμενα της Υπουργού Πολιτισμού Δρ. Λίνας Μενδώνη και της Προέδρου της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη κ. Ειρήνης Γερουλάνου,
συμπεριλαμβάνει ανέκδοτα και μη κείμενα του Λάκη Παπαστάθη, καθώς και κείμενα της επιμελήτριας Κατερίνας Ευαγγελάκου και ανθρώπων απ’ όλα τα πεδία τεχνών και γραμμάτων.
Ο Λάκης Παπαστάθης (1943–2023), γεννήθηκε στον Βόλο. Σπούδασε στο Κέντρο Σπουδών Κινηματογράφου (1963). Το 1972 πρωτοσκηνοθετεί τη μικρού μήκους ταινία, Γράμματα από την Αμερική, η οποία βραβεύεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Την περίοδο 1968–1971 εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη, κυρίως στην Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού. Παιδί του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, εργάστηκε σκληρά σε όλη του τη ζωή προσπαθώντας να δημιουργήσει νήματα που ενώνουν τις τέχνες μεταξύ τους και φωτίζουν το μυστικό της ελληνικής δημιουργίας στον 19ο και στον 20ο αιώνα.
Σκηνοθέτησε τέσσερις κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους: Τον καιρό των Ελλήνων (1981), Θεόφιλος (1987), Το μόνον της ζωής του ταξείδιον (2001) και Ταξίδι στη Μυτιλήνη (2010), που απέσπασαν πλήθος βραβείων και του εξασφάλισαν τον τίτλο του πιο λόγιου ίσως από τους έλληνες κινηματογραφιστές. Εκτός από τον κινηματογράφο, υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του πολιτιστικού ντοκιμαντέρ στην ελληνική τηλεόραση ιδρύοντας την εκπομπή Παρασκήνιο μαζί με τον σκηνοθέτη Τάκη Χατζόπουλο και σκηνοθετώντας πάνω από 200 θέματα της σειράς. Το Παρασκήνιο υπήρξε η μακροβιότερη εκπομπή πολιτισμού της ΕΡΤ, εξέπεμπε διαρκώς από το 1976 μέχρι το 2013 και αθροίζει 900 διαφορετικά θέματα, ενώ αποτελεί μια εξαιρετική περίπτωση τηλεοπτικής σειράς για την οποία εργάστηκαν πάνω από 100 κινηματογραφικοί σκηνοθέτες. Οι Παπαστάθης και Χατζόπουλος υπήρξαν αμφότεροι εξαιρετικά δημιουργικοί ως σκηνοθέτες και αρκούντως επαρκείς στου λεπτούς χειρισμούς που απαιτεί η ιδιότητα του παραγωγού.
Ο Παπαστάθης δοκιμάστηκε επίσης με επιτυχία στο απαιτητικό πεδίο της πεζογραφίας, εκδίδοντας τέσσερεις συλλογές διηγημάτων: (Η νυχτερίδα πέταξε, Η Ήσυχη, Το καλοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα και Ο δάσκαλος αγαπούσε το βωβό σινεμά),αλλά και μια μονογραφία για τα γυρίσματα της ταινίας Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού, για την οποία είχε εργαστεί ως βοηθός σκηνοθέτη, στα πρώτα του βήματα (Όταν ο Δαμιανός γύριζε την Ευδοκία). Σαν να μην έφταναν όλα αυτά ο Λάκης υπήρξε συλλέκτης και σχολιαστής βραχύβιων λογοτεχνικών περιοδικών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, φωτογραφιών και καρτ ποστάλ. Όλα αυτά τα σπάνια τεκμήρια του παρελθόντος αποκτούσαν ζωή μέσα από τις ταινίες, τα ντοκιμαντέρ και τα βιβλία του.
Παράλληλες εκδηλώσεις
⦁ Πέμπτη 24 Απριλίου – Κυριακή 27 Απριλίου 2025 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας
Παράλληλα με την έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, η Ταινιοθήκη της Ελλάδας, θα πραγματοποιήσει τετραήμερο αφιέρωμα στον Λάκη Παπαστάθη.
Θα προβληθεί η ταινία μικρού μήκους Γράμματα από την Αμερική, οι τέσσερις ταινίες μυθοπλασίας: Τον Καιρό των Ελλήνων, Θεόφιλος, Το μόνον της ζωής του ταξίδειον, Ταξίδι στη Μυτιλήνη. Θα προβληθούν επίσης οχτώ εκπομπές ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, μεταξύ των οποίων Η Μαγική Πόλη του Ν. Κούνδουρου, Ο Δράκος του Ν. Κούνδουρου, Ο Αλέξης Δαμιανός στην Πάρνηθα, Βασίλης Μάρος, Σπαράγματα ελληνικής Ιστορίας, Μανόλης Αναγνωστάκης, Παναγιώτης Φειδάκης: το ανθισμένο χέρι.
⦁ Τετάρτη 14 Μαΐου 2025, ώρα 20:00, στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138
Πανηγυρική προβολή της ταινίας του Λάκη Παπαστάθη ΧΑΙΡΩ ΠΟΛΥ, ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ, σε μεγάλη οθόνη στο αίθριο της Πειραιώς 138, πενήντα χρόνια μετά την πρώτη μετάδοσή της στη δημόσια τηλεόραση το 1975.
Η αποκατάσταση αυτής της ταινίας, (που είχε χαθεί ως αρχειακό υλικό), από τις αρχικές της κόπιες κατέστη εφικτή κατά τους τελευταίους μήνες και πραγματοποιείται στο Εργαστήριο ψηφιοποίησης και αποκατάστασης κινηματογραφικών ταινιών της Διεύθυνσης Αρχείου της ΕΡΤ Α.Ε. Περισσότερες λεπτομέρειες για την ειδική αυτή βραδιά θα ακολουθήσουν τις επόμενες εβδομάδες.
⦁ Τετάρτη 4 Ιουνίου 2025, ώρα 20:00, στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138
«Μια παρέα θυμάται και συζητά σε ανοιχτή ακρόαση»
Μια συζήτηση μεταξύ φίλων του Λάκη Παπαστάθη. Συμμετέχουν: Γιάννης Κιουρτσάκης, συγγραφέας, Γιώργος Ζεβελάκης, συλλέκτης, ερευνητής, Στέφανος Δασκαλάκης, ζωγράφος, Μάνος Ευστρατιάδης, σκηνοθέτης, Λίνα Νικολακοπούλου, ποιήτρια και στιχουργός.
Στη συζήτηση παρεμβαίνουν ενεργά οι επιμελητές του αφιερώματος: Ηλίας Γιαννακάκης, Κατερίνα Ευαγγελάκου, Γιώργος Σκεύας.
