- ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ: ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΚΤΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΤΙΣΤΟΥ Το έργο αυτό θέτει φιλοσοφικές βάσεις εξετάζοντας τη σχέση μεταξύ θρησκευτικής και επιστημονικής γνώσης. Διερευνά τη διαλεκτική μεταξύ του «Ακτίστου» (θεϊκή, αιώνια πραγματικότητα) και του «Κτιστού» (εμπειρικός, φυσικός κόσμος). Αναλύει κριτικά θέματα επιστημονικής αντικειμενικότητας, προκαταλήψεων και τα κριτήρια αξιολόγησης θρησκευτικών και επιστημονικών ισχυρισμών, καταλήγοντας σε συζήτηση για τον Θεό, τα θαύματα και τη σχέση πίστης και λογικής.
- ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: Η ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ – ΜΙΑ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το βιβλίο εμβαθύνει στις ανθρωπολογικές και ψυχολογικές διδασκαλίες του Ιωάννη Χρυσοστόμου. Παρουσιάζει μια ολιστική θεώρηση του ανθρώπου ως ψυχοσωματικής ενότητας, περιγράφοντας τη φύση, τη δομή (νους, επιθυμία, πνεύμα), την ανάπτυξη και τη φθορά της ψυχής. Επισημαίνει την πορεία προς τη θεραπεία και τη λύτρωση μέσω της ευσέβειας, της θεανθρωπίνης συνέργειας και των θεραπευτικών πρακτικών της Εκκλησίας, όπως η Αγία Γραφή, τα μυστήρια και η ενάρετη ζωή.
- ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ: ΙΟΥΔΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΙΚΟΥ Η μελέτη αυτή διευρύνει την προοπτική στην συλλογική ψυχολογία, αναλύοντας τα βασικά χαρακτηριστικά και τις ψυχολογικές βάσεις μεγάλων πολιτισμικών συστημάτων. Συγκρίνει και αντιπαραβάλλει τον Αρχαίο Ελληνισμό, τον Ιουδαϊσμό, τον Εξελληνισμένο Ιουδαϊσμό, τον Ιουδαιοχριστιανισμό και τον Ελληνοχριστιανισμό (σε βυζαντινή και δυτική μορφή). Εστιάζει ιδιαίτερα στον ορισμό της ρωμαϊκής κουλτούρας και ταυτότητας, διερευνώντας τη σύνθεση και τη σύγκρουσή της με τον Ελληνισμό και τον διαρκή ψυχολογικό της αντίκτυπο.
- ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (ΘΡΗΣΚΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ) ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗ ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Το έργο αυτό προσφέρει μια εκτενή συγκριτική μελέτη της πνευματικότητας. Ξεκινά με μη χριστιανικές μορφές (ανατολικές θρησκείες, αρχαία ελληνική σκέψη, σύγχρονες εναλλακτικές) και την εβραϊκή πνευματικότητα, πριν εστιάσει στις χριστιανικές παραδόσεις. Αναλύει βαθιά την Ορθόδοξη, Ρωμαιοκαθολική και Προτεσταντική πνευματικότητα, εξετάζοντας θέματα όπως ο μυστικισμός, ο μοναχισμός και η αποφατική θεολογία. Καταλήγει εξετάζοντας τη σχέση μεταξύ πνευματικότητας, ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας.
- ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΝΩΣΙΑΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ Το βιβλίο αυτό γεφυρώνει τη θεολογία με τη σύγχρονη νευροεπιστήμη και γνωσιακή επιστήμη. Ερευνά το «πώς» της θρησκευτικής εμπειρίας από επιστημονική σκοπιά, διερευνώντας τις σχέσεις μεταξύ εγκεφάλου, νου και εμπειριών του θείου. Καλύπτει θέματα όπως η συνείδηση, η βούληση, η λατρεία, η συμπεριφορά και οι νευρωνικές τους συσχετίσεις, με στόχο τη δημιουργία διαλόγου μεταξύ γνωσιακής ψυχολογίας και του φαινομένου της θρησκευτικής πίστης.
- ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ: ΘΡΗΣΚΕΙΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ A. VERGOTE Πρόκειται για μια εστιασμένη μελέτη στο έργο του ψυχολόγου Antoine Vergote. Εξετάζει την πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπινης επιθυμίας, ιδιαίτερα όπως κατανοείται στην ψυχανάλυση, και της θρησκευτικής λαχτάρας. Το βιβλίο εμβαθύνει στην ψυχοπαθολογία της θρησκευτικής επιθυμίας, εξετάζοντας φαινόμενα όπως η υπερβολική ευσυνειδησία, η θρησκευτική εμμονή, οι οράσεις και η νοσταλγική αναζήτηση του Απόλυτου μέσα από έναν ψυχαναλυτικό φακό.
- ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΕΡΩΣ Το εκτενές αυτό έργο εμβαθύνει στα θέματα της επιθυμίας (Έρως) και της σύνδεσής της με το θείο (Θεός). Παρέχει μια διεξοδική ανθρωπολογική και ψυχαναλυτική έρευνα της επιθυμίας, εξετάζοντας τις παθολογικές της εκφράσεις σε θρησκευτικό πλαίσιο. Περιλαμβάνει λεπτομερείς μελέτες περιπτώσεων μυστικιστικών προσωπικοτήτων, αναλύοντας τη λεπτή γραμμή μεταξύ πνευματικής εμπειρίας και ψυχοπαθολογίας, και διερευνά έννοιες όπως η ενοχή, η νεύρωση και η δαιμονική κατοχή από ψυχολογική σκοπιά.
- ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ Το βιβλίο αυτό εφαρμόζει έναν αναπτυξιακό φακό στη θρησκευτική και πνευματική ζωή. Παρακολουθεί την εμφάνιση και εξέλιξη της θρησκευτικότητας από την προγεννητική φάση και την πρώιμη παιδική ηλικία έως την εφηβεία και την ενηλικίωση. Εξετάζει τα γνωστικά, συναισθηματικά και συμπεριφορικά χαρακτηριστικά της θρησκευτικής πίστης σε κάθε στάδιο ζωής, διερευνώντας παράγοντες απόκτησης, ανάπτυξης και πιθανής απώλειας της θρησκευτικότητας και πνευματικότητας καθ’ όλη τη διάρκεια του ανθρώπινου βίου.
- Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΓΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΘΡΗΣΚΕΙΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το έργο εστιάζει στη ψυχολογική και σχεσιακή διαδικασία της συγχώρεσης. Διακρίνει μεταξύ κοσμικών και χριστιανικών εννοιών της συγχώρεσης, εξετάζοντας τα αίτια, τα κίνητρα και τους διευκολυντικούς παράγοντες. Μια μοναδική ενότητα αναλύει τη δυναμική της συγχώρεσης σε συγκεκριμένες οικογενειακές σχέσεις (μεταξύ συζύγων, γονέων-παιδιών, αδελφών), περιγράφοντας τη διαδικασία και τα ευεργετικά αποτελέσματα της χορήγησης και λήψης συγχώρεσης.
- Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑ: ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΒΑΘΟΥΣ (ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΙΣ ΟΜΙΛΙΕΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΟΙΑ) Το έργο αναλύει τον ρόλο και την προσωπικότητα του «Πνευματικού Πατέρα» ή καθοδηγητή. Χρησιμοποιώντας τις ομιλίες του Ιωάννη Χρυσοστόμου και πλαίσια από την Ψυχολογία του Βάθους, εξετάζει τη δυναμική της σχέσης πνευματικής καθοδήγησης. Χρησιμοποιεί ισχυρές μεταφορές όπως η συμπάθεια, η ενσυναίσθηση, ακόμη και η πνευματική σύλληψη και γέννηση για να περιγράψει τη διαδικασία της πνευματικής καθοδήγησης και της θεραπείας της ψυχής.
- ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Το βιβλίο παρουσιάζει μια πιο εμπειρική και θεωρητική ψυχολογική προσέγγιση. Εξετάζει τις πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ των εννοιών της θρησκευτικότητας, της πνευματικότητας, της προσωπικότητας και της διαμόρφωσης της ταυτότητας. Συζητά σχετικές ψυχολογικές θεωρίες, ορίζει τις έννοιες και εξετάζει πώς η θρησκευτική πίστη και ο πνευματικός προσανατολισμός μπορούν να διαμορφώσουν και να διαμορφωθούν από τη δομή της προσωπικότητας και την αίσθηση του εαυτού, ιδιαίτερα κατά την εφηβεία και τη νεαρή ενηλικίωση.
- ΤΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΚΟ ΗΘΟΣ: ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ Επιστρέφοντας στην πατερική πηγή, το βιβλίο αυτό αποτελεί συστηματική μελέτη των ηθικών διδασκαλιών του Ιωάννη Χρυσοστόμου. Οργανώνει και εξηγεί τις διδασκαλίες του για την αρετή, κατηγοριοποιώντας τες σύμφωνα με την τριμερή δομή της ψυχής (θυμικές, επιθυμητικές και λογικές αρετές). Παρέχει έναν λεπτομερή οδηγό για την ηθική ζωή και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα («ήθος») όπως κατανοείται στην πρώιμη χριστιανική παράδοση.
- ΘΕΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ Το βιβλίο αυτό λειτουργεί ως ευρεία επισκόπηση και μεθοδολογική βάση για ολόκληρο το πεδίο. Αντιμετωπίζει το θεμελιώδες ερώτημα εάν και πώς η ψυχολογία μπορεί να μελετήσει τη θρησκεία. Ορίζει τα όρια, τις μεθόδους και τις κύριες τάσεις (π.χ. ψυχαναλυτική, ανθρωπιστική) εντός της επιστήμης και καλύπτει βασικά θέματα όπως η εμπειρία του θείου, η διαμόρφωση της ταυτότητας, η θρησκευτική συνείδηση και τα παραφυσικά θρησκευτικά φαινόμενα.
- Η ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ Το έργο αυτό αποτελεί μια άμεση και εστιασμένη παρουσίαση των διδασκαλιών του Ιωάννη Χρυσοστόμου για την ψυχή. Πιθανότατα συνθέτει τις διάσπαρτες ομιλίες και τα γραπτά του σε μια συνεκτική ανθρωπολογία, περιγράφοντας τις απόψεις του για την προέλευση, τη φύση, τις ικανότητες και τον τελικό σκοπό της ψυχής σε σχέση με τον Θεό, αποτελώντας πρωτογενή πηγή για την κατανόηση των ψυχολογικών του οραμάτων.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Σπυρίδων Τσιτσίγκος εξελέγη Λέκτορας το 2004 και στη συνέχεια Αναπληρωτής Καθηγητής της Ψυχολογίας της Θρησκείας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 2008. Το 2019 εξελέγη Τακτικός Καθηγητής τής Ψυχολογίας τής Θρησκείας τού ΕΚΠΑ.
Γεννήθηκε το 1959 στη Χαλκίδα, όπου ολοκλήρωσε την εγκύκλια μόρφωσή του, παράλληλα με εικαστικές και μουσικές (ενόργανες ευρωπαϊκές και βυζαντινές) σπουδές. Μετά την αποφοίτησή του από τη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενεγράφη στη Φιλοσοφική Σχολή Ρεθύμνου Κρήτης. Υπηρέτησε πάνω από μια 20ετία στη Δ/θμια Εκπαίδευση, όπου μάλιστα διετέλεσε από το 1988 πρόεδρος των Θεολόγων του Ν. Ευβοίας. Αργότερα, το 2001 απεσπάσθη για τρία χρόνια στην Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών.
Με υποτροφίες της Εκκλησίας της Ελλάδος και του ευρωπαϊκού προγράμματος ERASMUS, μετεκπαιδεύτηκε στο University of Durham της Αγγλίας (Μaster of Arts στην Πατερική Ανθρωπολογία και την Ψυχολογία του Βάθους), αποκτώντας ταυτόχρονα Diploma of English Language, Certificate of ELTS του King’s College του University of London (1990), Certificate of WEE of University of Durham School of English (1991) και Άδεια Επάρκειας της Αγγλικής γλώσσας από το ΥΕΠΘ (1996).
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, εκπόνησε διδακτορική διατριβή (Η Ψυχή του Ανθρώπου κατά τον ιερό Χρυσόστομο) στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από όπου το 1999, αναγορεύτηκε με Άριστα διδάκτωρ Θεολογίας, και στη συνέχεια, δεύτερη διδακτορική διατριβή (Η έννοια της Θρησκευτικότητας σε Φοιτητές και η σχέση της με χαρακτηριστικά της Προσωπικότητας και τη διαμόρφωση της Ταυτότητάς τους) στο Τμήμα ΦΠΨ του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αναγορεύτηκε διδάκτωρ Ψυχολογίας.
Πέραν της διδασκαλίας Η/Υ -με επίσημο πιστοποιητικό κατάρτισης Η/Υ (1997)- , Διαδικτύου, Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας και Ψυχολογίας του Πολιτισμού σε ΚΕΚ (2000) και ΙΕΚ (2000) αλλά και γενικότερα της ενεργού παρουσίας του στο Διαδίκτυο, όπως και της απόκτησης επίσημου Πιστοποιητικού Εκπαιδευτή Σ.Ε.Κ. (Ε.ΚΕ.ΠΙΣ, αρ. μητρ. 400399/26-4-2002), έχει συμμετάσχει και παρακολουθήσει διάφορα επιμορφωτικά παιδαγωγικά, ποιμαντικά, ψυχολογικά (π.χ. Κέντρο Κοινοτικής Ψυχικής Υγείας, 1993) και ψυχιατρικά (π.χ. μονοετές Πρόγραμμα Ψυχιατρικής Κλινικής του Παν/μίου Αθηνών, του Κέντρου Ψυχικής Υγιεινής και του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας, Αθήνα 2000, μονοετές Πρόγραμμα Ψυχιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών και Institute of Psychiatry King’s College London, Αθήνα, Δεκέμβριος 2005 – Οκτώβριος 2006) Σεμινάρια, και έχει λάβει μέρος ως Εισηγητής σε πολλά ψυχολογικά, θεολογικά και φιλοσοφικά Συνέδρια, Ημερίδες, Μεταπτυχιακά, Μετεκπαιδευτικά και Επιμορφωτικά Προγράμματα της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διαφόρων ΙΕΚ κ.λπ.
Μέχρι τώρα έχει εκδώσει δέκα επιστημονικά βιβλία (π.χ. Το Χρυσοστομικό Ήθος, Ο Χριστιανισμός ενόψει της τρίτης χιλιετίας, Ψυχολογία της Θρησκείας, Θρησκευτικότητα & Επιθυμία κατά τον A. Vergote, Η Ψυχολογία της Αίρεσης, Συγκριτική Ψυχολογία των Πολιτισμών Ιουδαιοχριστιανικού και Ρωμαίικου, Θρησκεία & Επιστήμη κ.ά.) και έχει συγγράψει πλήθος επιστημονικών μελετών, άρθρων και εγκυκλοπαιδικών λημμάτων, ενώ αρθρογραφεί σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες. Ομοίως, εκτός της συμμετοχής του, με τακτική στήλη, σε αρθρογραφία εφημερίδων και περιοδικών, στο Διαδίκτυο, σε Εγκυκλοπαίδειες και σε πολλές ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, έχει πραγματοποιήσει ποικίλες επιστημονικές, πολιτιστικές, εθνικές, κοινωνικές, παιδαγωγικές, σχολικές και θρησκευτικές ομιλίες σε Δήμους, Επιμελητήρια, πολυδύναμα πολιτιστικά και πνευματικά Κέντρα των Αθηνών, σε ΚΑΠΗ, ι. Ναούς, Σχολεία, Συλλόγους Γονέων κ.λπ.
Τυγχάνει εκλεγμένος Έφορος της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων και μέλος πολλών ελληνικών και διεθνών, φιλολογικών/λογοτεχνικών και πολιτιστικών Ενώσεων ή Ινστιτούτων, επιστημονικών, πολιτιστικών, παιδαγωγικών και θεολογικών Εταιρειών (American Psychological Association, International Association of Applied Psychology, International Association for the Psychology of Religion, Association Internationale D’ Etudes Medico-Psychologiques et Religieuses, Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας, Religious Research Association κ.ά.) και Επιτροπών, καθώς και μέλος των εποπτικών επιτροπών έκδοσης των επιστημονικών περιοδικών «ΣΩΚΡΑΤΗΣ», «ΚΟΙΝΩΝΙΑ» και «ΝΕΑ ΣΙΩΝ» του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, όπου στο τελευταίο, είναι παράλληλα και Διευθύνων Σύμβουλος.
Κατ’ επανάληψη έχει βραβευθεί με Αριστεία και Βραβεία για συγκεκριμένα έργα του, αλλά και για την όλη του πολιτιστική προσφορά και κοινωνική δράση από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, από την Πανευρωπαϊκή Έκθεση και το διαγωνισμό βιβλίου της Φρανκφούρτης σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (Ε.ΚΕ.Β.), από το Πατερικό και Βυζαντινό Ινστιτούτο Αμερικής, από τη Νομαρχία Πειραιώς και το Πνευματικό Κέντρο Πειραιώς «ο Φίλων», από την Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών «η θεά Αθηνά», και από τη Διεθνή Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών, της οποίας τυγχάνει Β’ Αντιπρόεδρος.
