Του Άλκη Ν. Δερβιτσιώτη*
Σειρά πρόσφατων περιστατικών – αλλά και πλήθος παλαιότερων- με
πρωταγωνιστές αιρετούς της κεντρικής σκηνής επανέφεραν μερικά από τα
θεμελιώδη ζητήματα της δημοκρατίας στο προσκήνιο. Υπό το ανωτέρω
πρίσμα απαιτείται να ανακαλούμε διαρκώς στη μνήμη μας και να το
μετουσιώνουμε σε πράξη ότι η σχέση μας με την εκάστοτε κυβερνώσα
πλειοψηφία παραμένει κριτική προκειμένου να αναδεικνύει λάθη και
παραλείψεις της.
Στο πλαίσιο της δημοκρατικά οργανωμένης πολιτείας αντιστοιχεί η
δημοκρατικά οργανωμένη πολιτική κοινωνία, η οποία μπορεί να διασπάται με
θεμιτό και νόμιμο τρόπο σε κοινωνίες πολιτών με σκοπό την εξυπηρέτηση
συγκεκριμένων στόχων.
Εξάλλου, το βασικό συστατικό της δημοκρατικά οργανωμένης πολιτείας
είναι ότι οι μείζονες αποφάσεις, όσο και αν έχουν προετοιμασθεί από ομάδα
ειδημόνων, λαμβάνονται από το σύνολο των πολιτών είτε μέσω εκλογών, είτε
μέσω δημοψηφισμάτων.
Το βασικό συστατικό της δημοκρατικής κοινωνίας είναι η κοινή
πεποίθηση ότι τα προβλήματα που την απασχολούν αντιμετωπίζονται με
κοινότητα αξιών, όπως η διαφωνία, η ανοχή στη διαφορετικότητα αλλά και η
αλληλεγγύη μεταξύ των κοινωνών.
Τα ανωτέρω στοιχεία συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη της
δημοκρατίας, η οποία με τη σειρά της προϋποθέτει την ελευθερία του λόγου
και την έκφραση της γνώμης. Κατά κυριολεξία, η δημοκρατία αναπτύσσεται
ταυτόχρονα με τις διαφορετικές γνώμες, μια εκ των οποίων θα αποτελέσει τον
πυρήνα συγκέντρωσης των περισσότερων. Άρα, η πλειοψηφία αποτελεί
πλέον βασικό συστατικό της δημοκρατίας, χωρίς όμως να επιτρέπεται η
«τυραννία της πλειοψηφίας» επί των υποστηρικτών των μειοψηφουσών
αντιλήψεων. Εξυπακούεται ότι η δημοκρατία αντιμετωπίζει δυσλειτουργίες
όταν διατυπώνεται η εφαρμογή πρακτικών που εκκινούν από την αντίστροφη
εκδοχή της «τυραννίας των μειοψηφιών».
Όλα αυτά προϋποθέτουν λογική, λόγο, διάλογο και αντιπαράθεση
θέσεων και επιχειρημάτων. Προϋποθέτουν επίσης χρήστες και υποστηρικτές
της λογικής και του λόγου, δηλαδή δημοκράτες. Η δημοκρατία καλλιεργείται με
τη δημοκρατική πρακτική αλλά και την παιδεία, η οποία παρέχεται από την
πολιτεία σε ισότιμες συνθήκες που αναδεικνύουν τους αξιότερους.
Όπου ο λόγος υποχωρεί αναπτύσσονται προπολιτικά στοιχεία που
εκδηλώνονται και επιβάλλονται δια της βίας, είτε στο πολιτειακό επίπεδο, είτε
στην κοινωνία.
Οι σύγχρονες πολιτείες που δομούνται από τις πολιτικές κοινωνίες
επιβάλλουν στους αιρετούς να συμπεριφέρονται ελλόγως και όχι βιαίως. Στο
πλαίσιο ιδίως του αντιπροσωπευτικού, κοινοβουλευτικού και δημοκρατικού
συστήματος, αξιώνεται από τους βουλευτές να διδάσκουν ήθος και
συμπεριφορά, ώστε να χρησιμεύουν, εκτός των άλλων απαιτήσεων που έχει η
κοινωνία και η δημοκρατία από αυτούς, ως παραδείγματα ήθους και
συμπεριφοράς για τους αντιπροσωπευόμενους.
Ο κ. Άλκης Ν. Δερβιτσιώτης είναι Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη
Νομική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
